Орос Монголын ах дүүгийн ган бат найрамдал зөвхөн өнгөний паалан байв уу яав. Мөр мөрөө хөөсөн сүүлийн хорь гаруй жилд нэг л явж өгсөнгүй. Гэм буруу бидэнд байна уу, орос ахад байна уу? Манай хүн амын дийлэнх орос ахдаа дэндүү юм чинь орос ахыгаа муу хэлсэн хүнийг яаж ч мэднэ. Энэ талаар монгол хүнтэй болгоомжтой харьцахгүй бол осолтой.

Харилцааг бодит үр ашгаар авч үзэхийг хичээдэг гэгээлэг хэсэг манай харанхуй массын дунд ялгарах болжээ. Орос шатахуунаа бусад улсад өгдөг тогтсон жишгээсээ манайд 200-300 долларын илүү үнээр нийлүүлж эхлэв. Бидэнд бусдаас муу юм аа гэж гомдмоор. Худалдаа, хөрөнгө оруулалтад дорвитой ахиц гарахгүй байгааг зөвхөн манай ардчилагч болчимгүй улс төрчдөөс боллоо гэж манай нэг сонин бурууг орос ахдаа бус өөрсдөө өгсөн байна лээ. Сонины энэ үг манай хүн амын олонхын үг. Цусаар, тусламжаар гагнагдсан ах дүүгийн найрамдлыг бишрэн мөргөгчдийн үг. Орос ахын дээрэнгүй бодлогоос зарим талаар шалтгаалж байна гэж хэлээд үз. Нөгөө гэнэн цайлган хөдөлмөрчин олон чинь орос ахыгаа өмөөрөөд туйлж гарна. Тархи руугаа коммунист үзэл суртлын тариа шахуулчихсан хөөрхий бидний ардууд.

Шатахуунаа бусад улсад зардаг жишгээрээ өгөөч. Энэ бол дэлхийн худалдааны байгууллагын өмнө танай хүлээсэн үүрэг шүү дээ гэж манай тал зүрхлэн хушуу цөрвийлөгдөг болсон юм гэнэ. Далайн тээврийн олон улсын конвенцийн дагуу байгуулагдах учиртай транзит тээврийн гэрээ байгуулъя гэж хэдэн жил гуйсан авч ах нар хариу өдий хүртэл өгсөнгүй. Худалдааны 90 гаруй хувь Оросынх, 10 хүрэхгүй хувь Монголынх. Оросын манайд тавьдаг татвар дэлхийд байхгүй чанга. Татвараа буулгавал ахиухан арьс шир, ноос ноолууран бүтээгдхүүн нийлүүлье гэсэн саналдаа өнөөдрийг хүртэл хариу авч чадсангүй. Төмөр замыг 25 жил ашиглаад шинэчлэх ёстой. Гэтэл хувь нийлүүлсэн “Улаанбаатар төмөр зам” 60 жил шинэчлэгдсэнгүй. Гэмтэл гарвал тээвэр зогслоо. Саяхнаас бага багаар шинэчилж эхэлсэн авч энэ янзаараа мөлхвөл 20 гаруй жилийн дараа бүрэн шинэчлэгдэх бөгөөд тэр үедээ одоо шинэчилж буй замын нас дуусаад жагсаалаас гарах гэнэ.

Агуу их хөршийн элчин сайд ноён Самойленко Блүүмбергт өгсөн ярилцлагадаа “Бид Монголтой 1990-ээд оноос найрсаг хамтын ажиллагаа хөгжүүлэх гэж оролдож байна” гэжээ. “Оролдож” буй тэр найрсаг харилцаа юун дээр илрэв ээ? Манай талаас шинэ хуучин намынхан маань төр засаг ээлжлэн барихдаа найрсаг хамтын ажиллагаа хөгжүүлэх гэж “оролдох” нь байтугай орос ахынхаа өмнө сахалтай хушуугаа дэвсэж, сайртай өвдөгөө сөхөрч явсан байх юм. Орос манай малыг өвчтэй гэж сэжиглээд авахаа больсон. Уг нь оросууд манай мал сүргийг 70 жил суурь сууриар нь авч идэж асан түүх саяхных. Манай өвчтэй малын маханд хордож үхсэн орос ах өнгөрсөн зуунд дуулдаагүй. Гэхдээ манай малыг өвчтэй гээд авахаа больж буй гүрний өөрийнх нь эрх тул бидэнд гоншигнох цээртэй. Манай тал малаа яагаад ч юм Хятад руу улс төржөөд гаргадаггүй, сурсан зангаараа Оросод зах зээлийн ханшаас доогуур ч атугай өгөх дуртай. 

Ноён Самойленко цааш нь “Хамгийн гол нь ашигтай бизнес хийх санал өгөөч” гэж шаарджээ. Таван толгой ордын нүүрсийг 1000 орчим км Тяньжингаар бус 5000-6000 км тойруу оросын алс дорнотын төмөр замаар тээвэрлэх санал тавьдаг. 1000 км-ын ачаа тээврийн зардал 5000-6000 км урт замд 5-6 дахин нугарч өснө. Энэ санал Оросод ашигтай байх нь мэдээж. Харин буурай Монголд хүлээж авахын аргагүй хохиролтой болзол. Ийм болзлыг найрсаг хамтын ажиллагаа гэж хүлээж авч боломгүй байна эрхэм элчин сайд аа. Бас төмөр замын цариг. Өргөн царигаас нарийн царигтай замд өдөрт хэдэн зуун вагон шилжүүлэн ачих зардал Монголыг  алдагдалд унагадаг. Замын-Үүдийн вагон сэлгүүлэн ачих төхөөрөмжийн хүчин чадлаас шалтгаалж дорноос импорлох шатахуунаа хүрэлцээтэй хэмжээнд хүргэж чадахгүй байна. Бид ашигт малтмалаа дэлхийн зах зээлд гаргахад төмөр замын сүлжээ амин чухал болов. Ази европ стандартын нарийн царигтай төмөр зам тавихгүй бол шилжүүлэн ачих төхөөрөмжөөс болоод манайд бэрхшээл үүсэж, асар их алдагдалд унах гээд байна. Ах дүү Монголынхоо эмзэг асуудлыг далимдуулаад ах нар яагаад өргөн цариг тулгана вэ?

Оростой хил залгаа нутагт орших Асгатын мөнгөний орд ашиглах эзэн хүлээгээд байж л байна. Монголд бизнес эрхэлж байсан Паушок асар их татвараас зугтаж дэлхийн шүүхээр шүүгдэж буруудсан. Новожилов гэгч сэргэлэн гар баахан мөнгө зальдаад манай хууль хяналтынхнаас бултаж, нэг сонсохноо Эрээнцавын хилийн боомтын цахилгааныг гэнэт сэжигтэйгээр  таслах зуур шалгуулалгүй гараад явчихсан сурагтай. “Ашигтай бизнес хийх санал өгөөч” гэдгээ олон улсын найрсаг хамтын ажиллагааны жишгээр “харилцан хэн хэндээ ашигтай санал” болгон тавихыг тань, удахгүй болох Орос, Монголын Засгийн газар хоорондын комиссын 16-р хуралдааны протоколоос эртний анд монгол нөхөд чинь хүлээж сууна.

Орос ах нар минь та нар бусад улс гүрэнтэй харилцдаг шигээ бидэнтэй хэзээ тэгж харилцах юм бэ? Хүн биднийг хүн гэвэл бид хүн шиг байж чадна шүү. Хөл дээрээ өндийх гэсэн бяцхан хөршөө татаж унагахын оронд түшихийг урьтал болгомоор. Монгол хөгжвөл хөршдөө лай болохгүй дэм болно гэх найрсаг айлсалтын уужуу ухаан гаргана буй зээ. Төр засгийн өмнөөс ярьсангүй. Иргэн миний хувьд ийм байна.