Эх орончийн дүртэй хэтэрхий мэргэн жараахайнуудын захиал­гат мэдээллээс олон нийт залхах тийшээ хандлаа. Уг нь сон­гууль гэ­дэг тухайн улс оронд ард­чиллыг тог­тоох, ба­талгаажуулах арга хэрэг­сэл юм. Яагаад гэвэл ард тү­мэн засгийн эрх барих гол хэлбэр болох төлөөллийн ардчилал нь чу­хам­даа сонгуулиар хэрэгждэг. Тийм учраас намууд, нэр дэвшиг­чид улс орныг хөгжүүлэх бодло­гоор, байр суурийн­хаа зөрүү­гээр өрсөлддөг. Гэтэл манай улсынх сон­гуулиас сонгуульд дөр­вөн жил мартсан ард түм­нээ сонгуу­лийн суртал­чил­гааны цөөхөн хоногт гэнэт санасан улс­төрчдийн, өө­рий­гөө магт­сан урал­даан, сайн дурын уран сайханч­дын хэт үгүйсгэл болж хувирлаа. Өөрийгөө хамгийн сайн магт­сан нь сонгогддог уч­раас л УИХ-ын гишүүдийг зарим хэвлэлүүд “76 тэнэг” гэх нь бий. Үнэхээр л өөрий­­гөө магтсаар сон­гогд­сон бол, дээр нь ад­гийн тэнэг биеэ магтана гэ­дэг ардын үг үнэн бол тэд­нийг тэнэг гэхэд нэг их буруу­гүй ч юм шиг. Ер нь бол нэр дэвшигчдийг ба­руун сол­гойгүй бэлэг тараа­даг өвлийн өвгөд болгодог, ард түмний саналыг арил­жаа­ны бирж адил андуур­даг сэтгэхүй Мон­голын ний­гэмд хүлээн зөв­шөө­рөгд­лөө.

Харин сүү­лийн үед нэр татуулах арга ши­нээр нэв­тэрч үүнд МАХН, АН сүрхий гаршлаа. МАХН-ын­хан анх Ц.Элбэ­г­доржийг “Засгийн газрыг чинь огцруулахгүй” гэж хош­гируулаад УИХ-ын 65 дугаар тойргийн нөхөн сон­гуулиас нэрийг нь та­туулж байв. Дараа нь нийслэлийн ИТХ-ын нөхөн сонгуулийн тойргоос Лу.Болдыг шүүхийн шийдвэрийн тусламжтайгаар татуулж байлаа. 2008 оны УИХ-ын сонгуульд энэ аргыг хэн хэрэгжүүлж байгаа юм бүү мэд, Сүхбаатар дүүрэгт тур­шиж эхэлжээ. Б.Болдсай­хан эмчийн нэрийг татуулж бай­гаа гэсэн өчигдрийн мэдээ сүүлийн үед захиа­лгагүй мэдээллийн өлс­гө­лөнд нэр­вэг­дэж буй сэтгүүлч­дийн хувьд сен­саац байлаа. Тэрээр ИЗН-аас Сүх­баатар дүүрэгт нэр дэвшиж байгаа юм. Харин эмч Б.Болдсайхан өөрөө энэ мэдээллийг эрс няцааж, хоосон яриа, эсвэл бусдын захиалга байх гэв. Үнэхээр ч татуулж байгаа гэх мэдээлэлд “монгол хэлний дүр­мийн бусдаар үйлдүүлэх хэв”-ийг ашиглас­ныг бодоход Б.Болдсайхан эмч өөрөө нэрээ татах гээгүй болол­той юм. Ямар ч гэсэн ийм яриа өчиг­дөр сэтгүүлчдийн чихийг мялааж, зарим хэвлэлийн байгууллагууд Б.Болд­сайхан эмчийн хуваарьт цагийг цуцлах эсэхийг нэр дэвшиг­чийн менежерээс лавлаж өнжив. Манай нэр дэвшигч нэрээ татахгүй шүү дээ гэсэн менежерийнх нь хариултад зарим нь “намаар нь татуулах юм аа” гэж давхар хариулт ч өгсөн сурагтай. Энэ “бор шувуу”-г нисгэсэн эзэн нь тодорхойгүй ч, нэг зүйл энд тодорхой байна. ИЗН-аас нэр дэвшигч эмч Б. Болдсайхан гурван мандаттай Сүх­баатар дүүрэгт ялах магадлалтай өрсөлдөгчдийн тоонд орж иржээ. Хэрвээ тэр рейтин­гээрээ нэр дэв­шигч­дийн цээжинд гарч ирээгүй бол МАХН, АН-ынхны амьс­гаа өн­дөрсч цаг заваа үрэхгүй л байсан шүү дээ.

Бидэнд олдсон мэдээллээр Бүгд найрамдахчуудын хү­рээлэн, Жин­лүүр төв, ОХУ-аас ирсэн судлаачид нийслэлийн тойр­гуудад судалгаа хийжээ. Бүгд най­рамдах­чуудын хүрээлэнгийнхэн зөв­хөн намуудын рейтингийг судалсан бай­на. Түүгээр бол Сүхбаатар дүүрэгт МАХН, АН, ИЗН эхний гуравт жагс­чээ. Нэр дэвшигчдийн хувиараа, эсвэл аль нэгэн нам авчирсан эсэх нь мэ­дэгдэхгүй оросуудын сургийг гаргаж чадсангүй. Харин “Жинлүүр” төвийн энэ сарын 9-15 нд хийсэн су­дал­гаанаас Сүхбаатар дүүргийн­хийг хүргэж байна.

Энэ судалгаанаас харвал тус дүүрэгт МАХН хамгийн өндөр рей­тинг­тэй, тэр нь С.Баяр, Сү.Бат­болд нарынх бололтой. Харин АН-ын рейтинг МАХН-ын дараа хоёрдугаарт байгаа ч, нэр дэвшчигч­дийнх нь рей­тинг эхний дөрөвт багтаагүй байна. МАХН-ын хувьд тус торйогт хоёр мандатад ялахын тулд Ц.Мөнх-Оргилыг Баянгол руу шилжүүлсэн. Хэрэв тус намын одоо­гийн хоёр нэр дэвшигч М.Чимгээ­гүйгээр Ц.Мөнх-Оргилтойгоо сон­гуульд орсон бол Сү.Батболд, Ц.Мөнх-Оргил нарын санал хувааг­дах байлаа. Тус намын­хан энэ тойр­гийн гуравдахь нэр дэв­шиг­чийг нө­гөө хоёрынхоо саналаас хуваал­цах­гүй байгаасай л гэдэг утгаар сонголт хийсэн. Ийм сонголт­той нэр дэвшигч бүхий тойрог МАХН-д ч, АН-д ч хэд хэд бий. Сүхбаатар дүүргийн хувьд Ц.Мөнх-Оргил яваа гээд МАХН-ынхны санаснаар болсон­гүй. МАХН-ынхны ялалт авчирна гэж тооцоол­сон Сү.Батболдын рейтинг­тэй Б.Болдсайхан, М.Энхсайхан нар айлсаад буучихжээ.

Хэрвээ “Жинлүүр”-ийн энэ су­далгаа ханатай л бол АН-ын нэр дэвшигчид өрсөл­дөгчдөөсөө саа­халтын зайтай явна. Энэ бүхнээс үзвэл эмч Б.Болд­сайханы нэрийг татуулах сонирхол МАХН, ҮШН, АН-ын аль алинд байна. Учир нь тус тойрог гурван мандаттай. Хэрвээ эмчийн нэрийг татуулж дөнгөвөл МАХН-ын хоёрдахь нэр дэвшигч ялалтаа бараг халааслах, дөрөв­дүгээрт яваа М.Энхсайханы хувьд гуравдахь мандат дээр орж ирэх магадлал өндөрсөнө. Харин өмнөө яваа дөрвөн хүнтэй өрсөлд­сөнөөс гурвыг гүйцэх гэж зүтгэх нь АН-ын нэр дэвшигчдийн хувьд илүү амар болно. Магадгүй намууд хоо­рон­доо биш, нийлж нэгийгээ балбадаг сон­гуулийн шинэ арга гарч ирсэн болол­той юм.

Г.Отгонбаяр