Хайдугийн гол зорилго нь Өгэдэйн ордыг Их Монголын бусад улстай дүйцэхүйц улс болгон байгуулах хүсэл эрмэлзэл байв. Хайдугийн бий болгосон улс нь Цагадайн хаант улсад онцгой байр суурьтай байсан ч, гол сул тал нь Юанийн их хаантай энх тайван тогтоох боломжгүй байв. Хайдугийн улс төр, цэргийн чадвар нь Цагадайнн хаант улсын нөмөр дор бие даасан Монгол улсаа байгуулж, тогтворжсон ч, нас барсных нь дараа Өгөдэй улсын тусгаар тогтнолыг үргэлжлүүлэх баталгаа хангалтгүй байв. Хайдугийн залгамжлагчид эцэг шигээ нөлөөгүй байсан тул үхснээс нь хойш арван жилийн дотор улс төрийн ихэнх эрх мэдлээ алджээ

Юмс үзэгдлийг судлах болон эдгээрийн хоорон дахь холбоосыг тогтоон олж авах мэдлэгийн олонлогийг шинжлэх ухаан гэнэ.

Нүүдэлчид нэн эртнээс урлагийн онцгой нүдтэй байжээ. Эртний булш бунхнаас олдсон эд өлгийн зүйлийн ур хийц нэн адтай. Уран зургийн ангиллаар “амьтны стиль” гэх нэршилтэй төрөл зүйл маш алдартай. Тэнд зурагдсан, сийлсэн, мод төмрөөр уралсан буга чоно үхэр мал, янгир, шувуу зэрэг нь үнэхээр шүтмээр. Орчин үеийн модерн урлагийн төрөлд ч багтааж болмоор сэтгэлгээ, уран хийц, хийсвэрлэл зэрэг нь гайхамшигтай. Ноён уулаас олдсон шилээвэр бүтээлүүдийн тасархай нь Монголын мүзэйд үлдсэн, гол үзмэрүүд Эрмитажид хадгалагдаж байгаа.

Хорь гаруй жилийн өмнө сонинд өгч байсан ярилцлагаа оллоо. Урьд нь тэр сониноос өөр дахиж хаана ч хэвлэгдээгүй ярилцлага байна. Зүгээр л сонируулж байна. Цаг хугацаа улирах хэрээр нийгэм ч их өөрчлөгджээ. Хүмүүсийн орчиноо үнэлэх үнэлэмж ч их өөрчлөгдөж.

“Шинжлэх ухааныг өмөөрөхүй” өгүүллийн дараагийн хэсгийг нийтэлж байна.

Бидэнд хамгийн ойр дөт түүх бол өнгөрсөн зуун жилийн үйл явдал. Олон тохиолдол явдлын гэрч нарын зарим нь одоо ч амьд сэрүүн байсаар. Гэвч энэхүү саяхны үйл явдлын факт баримт, үнэлэлт дүгнэлт өдгөө тодорхой бус байсаар. Тавиад оны эхээр Зөвлөлт Монголын академиуд хамтран “БНМАУ-ын түүх” хэмээх бүтээл туурвисан.