Түүхэн эх сурвалж, судлаачдын бүтээл, тэмдэглэлээс харахад монголчууд идээ ундааны зүйлийг амьдрахын шүтээн хэмээн үзэж,

Англиар eggplant. Оросоор баклажан гэж нэрлэдэг энэ ногоог монголоор чэс, хаш гэж нэрлэдэг. Бүр манай тооллын өмнө Хятад, Энэтхэгт тариалж эхэлсэн энэ ногоог эдүгээ дэлхийн өнцөг булан бүрт, түүний дотор манайд түгээмэл хэрэглэх болжээ. Чэс нь хуурай бодис 7-9%, үүний дотор саахар 2-3,8%, цардуул 0,9%, уураг 1,0% агуулна.

Дэлхийн практикт ахмад настнуудыг дотор нь хэд хэдэн ангилалд авч үздэг.

Цагаан будаа бол дэлхийд хамгийн түгээмэл тархсан хүнсний нэг төрөл Цагаан будааг дэлхийн хүн амын талаас илүү хувь нь хүнсэндээ хэрэглэж байна. Цагаан будаа нь мах, загас, ногоо гэхчилэн бусад бүх төрлимйн хүнстэй сайтар зохицдог. Дангаар нь болон бусад хүнстэй хольж маш олон нэр төрлийн хоол бэлтгэнэ.

Амьд организмын бодисын солилцоог зохицуулагч химийн янз бүрийн бүтэц бүхий органик нэгдлийг витамин буюу аминдэм гэж нэрлэдэг.

Байцааг навчлах, хэсэглэн хуваах, жижиглэн хэрчих гэсэн гурван аргаар дарна. Дарахад зориулсан байцаа нь орой ургацын хамгаалалтын 4-5 навчтай, нягт хучигдсан, толигор гадаргатай байх ёстой. Байцааг модон торх, шилэн буюу паалантай саванд дардаг. Модон торх, саванд дарах бол эхэлж савныхаа хагсааг гаргаж дараа нь сайтар ариутгаад 5-8 хувийн содын уусмалаар зайлж эгштэл нь арчина.