Дөрөвдүгээр сарын 25-ны даваа гаригт хотын дарга Г.Мөнхбаяр, Шейх Али нарын албан уулзалт боллоо. Кувейт улс нь Эль-Кувейт гэдэг ганцхан хотоос бүрддэг хот улс юм. Тэгэхээр хотын Шейх бол төрийн өндөрлөгүүдийн нэг гэсэн үг.

Манай хотын дарга болон бу­сад төлөөлөгчдөд америк заг­варын цоо шинэ "Кадиллак" мар­кийн машинууд гаргаж, хам­гаа­лалт­даа аван дээд хэмжээнд хүн­дэтгэл үзүүлж байна. Арга хэм­жээ ингээд зогссонгүй. Эрхэм дээд Амир Шейх Сабах өөрөө Мөнхбаяр даргыг дүүтэйгээ хамт тосч угтан хүндэтгэл үзүүллээ. Одоо 82 нас­тай өвгөн хааны орыг дүү нь зал­­гамж­­лах гэж байгаа бөгөөд хотын гудамж талбай болгонд ах дүү хоёрын хөргийг сонгууль болох гэж буй мэт өлгөжээ. Болсон, болох гэж байгаа ах дүү хоёр Амир алсын хараатай асуудал дээр хамтдаа байдаг бололтой. Хаан баргийн хүнийг өргөөндөө хүлээж авдаггүй юм, энэ удаа тэгсэнгүй гэж Сайраан сайд олзуурхангуй байв. Тухайн оронд суугаа Элчин сайдын нэр нөлөө ямар хэмжээнд байгааг илэрхийлдэг болохоор үүнд элчин­гийнхэн их ач холбогдол өгдөг аж.

Кувейтчүүдийн хүлээн авалт, хүндэтгэлийн зоогийн жаягт санаа авууштай нэг хэлбэр байна. Тэд зочдоо хүлээлгийн танхимд оруулаад цай уунгаа хамаг ажлаа ярьж тохирчихно. Дараа нь зоог барина. Зоог дээр хундага өргөж, ёслолын хуурай үг урсгаж манжлахгүй. Зүгээр л дэмий ярин­гаа хоолоо идчихээд тарна. Яагаад гэхээр тэнд архи байхгүй юм чинь. Энэ их аятайхан санагдсан.

Амир манай мэрт хандан "Би өөрийгөө танай хотын иргэн гэж үздэг шүү. Миний хашаа байшин ч тэнд байгаа..." гэсэн нь ихэд дотно мэт сонсогдож байв. Ер нь кувейт­чүүд хэзээ нэгэн цагт газрын тос нь дуусахын багцаанд эндээ элсэн дотроо байсаар л байх уу гэдэг бол асуудал. Тос бол барагдах баялаг. Тосгүй бол тэднийг Америк нь, хэл шашин нэгт Иран, Ирак нь эвээлдээ авах уу. Мөн л асуудал. Жаал хөрөнгөө хатуу эд болгож өвөрт­лөөд Богд уулын энгэрийг бараа­дах нь хэт нь өлзийтэй гэж боддог ч байж магадгүй. Нефтьгүй бол энэ хувхай цөл нь үхтэл харамлах эх орон л лав биш дэг ээ. Амирын хэлсэн үгийн учир жанцан энэ л байсан болов уу гэж таалаа.

Кувейтийн сан гэдэг байгуул­ла­гаас бидэнд их тусламж үзүүлсэн. Мөн хөнгөлөлттэй зээл хэд л бол хэдийг гар татахгүй өгч байна. Хойд чиглэлийн хар замуудын ихэнх зар­­длыг, тэр жилийн зудын тус­ламж, одоо парламентын ордонг, нэмээд хүүхдийн эмнэлгийг кувейт­чүү­дийн хөрөнгөөр барих гэж байна. Цаашид ч амлалт үргэл­жилж байгаа бөгөөд яг яалгамаар байна тодорхой бичээд ир л гэх юм. Тийм болохоор очсон айлчлал бүр амжилттай, ирсэн урилга болгон хаялгатай.     

Энд очсон оройдоо буудлагын тир дээр бай буудацгаав. Спортын ихэнх төрөлд амжилт гаргадаггүй залхуу кувейтчүүд ядаж буудаж сурахаар шулуудсан бололтой. Мөнгөөр зодож байгаад энэ өртөг өндөртэй спортын төрлийн байр савыг бараг дэлхийд байхгүй хэм­жээнд тохижуулж бэлджээ. Нисэж яваа тавгийг бууддаг сонирхолтой төрлийг анх удаа  харахаар барах уу буудаж үзлээ. Ёстой зугаатай эд юм. Хоёр амтай шувууны бууг ориг сумаар нь сумлаад нисч яваа галуу унагааж буй мэт буудацгаана. Тэр их үнэтэй цайтай сумыг хайр найр­гүй хэрэглэж байж сая буудах дөр суудаг аж.

О.Гүндэгмаагийн олимпод өрсөлддөг хийн гар буу ч байна. Хажууд нь сум нь овоолоостой.   Ямар ч сайн гар буу хэд буудахаар заавал нэг гацдаг юм байна шүү. Бээжингийн олимпод Гүндэгмаа буугаа гацаагаад хоёрт орсон нь тийм ховор азгүй явдал биш юм байна. Буудлагын сайн тамир­чин­тай танай оронд тусална, энд ирж бэлтгэл хийж болно л гэж байна.

Дараа нь ус дахин цэвэршүүл­дэг байгууламжаа үзүүлэв. Хотын жорлонгууд муу усны трубагаар урссаар хотын баруун хаяанд ирэх нь манайтай төстэй. Ирсэн усны дээр хөвж байгаа тослог эдийг нь хамаад дараа дараагийн шат дамжлагаар шүүгдсээр байгаад тунгалаг ус гаргаад авчээ. Зуун литр усны 85 хувийг нь салгаж авч тунгалагшуулдаг нэлээд сүүлийн үеийн төхөөрөмж аж. Үүнийг гадаа­дын нэг хувийн компани оруулж ирсэн агаад хорин жилийн дотор усаа эргүүлж зараад ашгаа авч ханахаараа улсад үнэгүй хүлээл­гэж өгнө гэж байв. Хичнээн цэвэр­хэн ч угшил нь жорлонгийнх боло­хоор ууж болохгүй. Гэхдээ хэрэглэх салбар мундахгүй. Усны хомсдол түгшүүр зарлаж байгаа одоо цагт манай хотод хэрэгтэй эд байна гэж Г.Мөнхбаяр дарга үүнийг анхаа­рал­даа авав. Манайхан бохироо дахиж ашиглалгүй Туул гол руу шууд асгачихдаг. Ингэх нь байгаль орчинд үзүүлж буй гэмт үйлдэл гэж үздэг.

Кувейтийн амьтны хүрээлэнд орж үзэв. Гаднаасаа бол нэг том байшин. Доторхийг нь хад асга зөөж авчраад тохижуулсан. Тэ­гээд хурц чийдэн асааж гэрэл­түүлээд энэ оронд амьдардаг амьт­дыг тэжээжээ. Цөлд амьдардаг амьтан гэхээр хилэнцэт аалз, оготно, могой, гүрвэл, алагдаахай байдаг юм байна. Алагдаахайг цөлийн жижигхэн кенгеру гээд зориуд сонирхуулах гэтэл "Өө наадхыг чинь алагдаахай гэдэг юм. Манайд зөндөө бий" гээд урмыг нь хугал­чихав. Хадан завсар хяр­сан зэрлэг муурнууд тэр байна  гээд гүйтэл "Аа мануул уу. Тийм л байна" гэчихлээ. Ингээд цөлийн хэсгээс гарч далайн амьтан руу оров. Тэр нь харин ам ангайлгах сонин хачин ихтэй. Асар том аква­риум дотор акул загас бүр тар­галчихсан сэлж ядна. Усны хув­цастай хүн дотор нь хөвж аманд нь загас аваачиж өгөхөд идэхгүй цамаархаад л. Яагаад ч юм энэ аквариум дахь амьдрал кувейтчүүд өөрсөдтэй нь их төстэй санагдсан. Далайдаа бол есөн шидийн амь­тас­тай элсэн дээрээ бол гүр­вэлээс өөр гойд амьтангүй газар юм.

Энэ оронд ажиллаж амьдардаг ганц монгол айл бий. Тэр бол онгоцны нисгэгч Б.Ганбаатарынх. Саяхнаас Элчин сайдын яамтай болж Сайраан гуайнх, элчингийн нарийн бичгийн дарга Д.Бям­бадорж нарын гурван залуу гэр бүл нэмэгдэж ирсэн. Ганбаатар нис­гэгч­тэй жаал ярилцав. Тэрээр Зав­хан аймгийн Сонгино сумын уугуул. Багаасаа л нисгэгч болохыг мөрөөддөг байсан. Хожим нисгэгч болсон хойноо гадаадын нис­лэ­гийн компанид ажилд орох шал­гуурт өөрийгөө сорьсон гэнэ. Шал­гал­тдаа тэнцээд хэд хэдэн оронд онгоц жолоодох эрхтэй болсон ч Кувейтийг сонгожээ. Кувейтийг яагаад сонгосны учраа дэлгэрэнгүй тайлбарласангүй. Ганбаатарын эцэг нь урьд өмнө хэдэн кувейттэй шонхронд явж байгаад сайн та­нилц­сан гэж байна. Бодвол тэр шугамаараа харилцаа холбоо нь өргөжиж энд амьдрах шалтгаан гарсан байх. Түүний ажилладаг компани нь улсын буюу хааны мэдлийнх болохоор орлого алдаг­дал нь тогтвортой. Нислэгийнхээ тоогоор боломжийн цалинтай гээд  тоог нь хэлсэнгүй. Одоо энд ирээд найман жил болж байгаа. Хойтон­гоос нутаг руугаа бүрмөсөн буцна гэнэ. Нутгаа их санадаг. Жил бол­гон амралтаараа Монгол явдаг. Эхнэр нь Кувейтэд багш хийдэг. Хүүхдүүд нь оюутан болоод гадаа­дын оронд суугаа. Онгоцоо бариад Кувейтийн Эмирийг суулгаад Мон­гол­­доо ирж байсан. Ерөнхийлөгч Н.Энхбаяр ч манай онгоцоор үйлч­лүүлсэн. Би эндээс гадаадын 28 орон руу нисдэг. Харин хөрш Ирак руу л нисдэггүй. Ганбаатар шиг легионер нисгэгч монгол хүн өөр хоёр байдаг ба тэр нь Шанхайд онгоц барьж байгаа гэв. Аравийн Рамадан сар хэмээх шашны ёслол болдог тухай  Ганбаатар ярьсан юм. Энэ сараараа лалын шашин­тангууд бүтэн сарын турш өдөр ус ч уухгүй гүрийгээд нар жаргахаар хооллодог гэнэ. Тэр сар нь зарим­даа зун тохиовол өдрийн уртад аравичууд өлөн явцгааж бөөн уур уцаар болсон юмнууд л байна. Энэ сараар манай нисгэгчид бүр ба­лар­даг. Баруун тийшээ нисэхээр хэзээ ч онгоцонд нар жаргахгүй. Тэгээд газардахаар нь өглөө болж байдаг. Ингээд 24 түүнээс олон цаг нартай, рамадантай хамт ажилла­чихлаар хэцүүднэ биз дээ. Сүүлдээ Аллахтай ярилцаж тохирсон юм байлгүй хоолоо иддэг болсон. Харин дараа нь нөхөж өлсөхөөр боллоо гэцгээсэн шүү...

Аравийн хойгт Чингэс ирээгүй. Харин түүний ач хүү Хулагү хааныг аравичууд их сайн мэддэг. Байл­дан дагуулагчид газраас тос ол­бор­лон нум сумны үзүүрт түрхэж ороогоод балгад руу хэрэм давуу­лан харваж шатаадаг байсан гэдэг. Түүнийгээ элсний нэвт тос хэмээ­сэн нь одоо эдний олборлоод буй нефтийг хэлсэн бололтой. Хула­гүгийнхан хэдэн үе удмаараа энэ бүс нутгийг  захирч яваандаа өөрс­дөө  лалын шашинтан болоод ууссан гэдэг. Хүлэг хааны тухай баримт арави хэл дээр багагүй үлдсэн нь манай түүхтэй ч холбоо­той. Бидний үгийг буюу бид тэднээс зээлсэн нь үл мэдэгдэх "Аав, ах, саван, дэвтэр..." гэх мэт адил үг­нүүд яриан дотор нь байсгээд л орж ирэх юм. Арави хэлний мэргэжлийн хэдэн сайхан монгол залуус энд элчингийн ажилтнаар ирсэн бай­на. Тэд томилолтын хугацаандаа олон сайхан орчуулга хийнэ биз ээ.

Иргэн баян бол улс баян гэдэг. Сайхан баян орон юм аа. Нэг баяныд нь ортол хүлээлгийн тан­хим нь манай спортын заал шиг уужим агаад хивс дэвсчээ. "Иран­чууд гараар нэхсэн энэ хивсийг авах гээд очтол нэг сая гээд байсан. За ч гэлгүй үгүй ч гэлгүй яваад жилийн дараа эргээд очтол харин зарчихаж. Хаана зарсныг нь сураг­ласаар арай гэж Канадаас олж хоёр хагасаар авлаа шүү. Ер нь перс хивс удах тусам үнэ ордог эд байгаа юм аа, аргагүй" гээд кувейт баян даага шүдлэнгийн наймаа хийсэн аятай ярьж сууна. Нэг муу хуучин шалны хивс хоёр сая таван зуун мянган доллар болдог л юм байх даа. Гаднаа хичнээн тэмээ ба шонхор­той­гоо­роо уралддаг гэсэн. Ганц бөхтэй тэмээ гаднаа хэдийг уячихсан бол чөмөгтэй эрд тооцог­дож авгай нь болох хүүхний тоо нэмэгдэнэ. Гэхдээ дөрвөөс илүү авгай авахыг хуулиар тас хорьсон гэдэг шүү.