Монгол цай нь сүүтэй цай ба хар цай гэсэн үндсэн хоёр ангилалд хуваагдах боловч орц найрлага, хийх аргаар нь ердийн цай, хийцтэй цай, тостой цай, аяганы хийцтэй буюу махны орцтой цай, эмийн өвс, ургамлын цай, эмчилгээний цай гэхчилэн хэд хэдэн бүлэгт ангилан үзэж болно.

Жимс, жимсгэнээр чанамал бэлтгэх үйл ажиллагаа нь түүхий эдээ бэлэн болгох, чихэрлэг шүүс бэлтгэх, үр жимсээ чихэрлэг шүүсэнд хийх, эсвэл чанах, эцэст нь хэмжиж савлах зэрэг ажилбаруудаас бүрдэнэ. Чанамал нь өндөр чанартай бүтээгдэхүүн юм.

Хүн төрөлхтөн эрт дээр үеэс хүнсний нэмэлтийг хэрэглэж иржээ. Анхны хүнсний нэмэлтийн тоонд давс зүй ёсоор орно. Эртний римчүүд давсалгааны хольц бэлтгэн мах, загасыг удаан хугацаагаар хадгалахад ашиглаж байсан түүхтэй.

Хүнсэнд хэрэглэдэг хар ногоон өнгийн навчит ногоо. Энэ ногоог англиар spinach, оросоор шпинат гэж нэрлэнэ.

Монголчуудын хоолны үндсэн хольц нь малын мах мөн боловч бидний өвөг дээдэс, малчин ардууд буянт мал сүргээ хайрлан энхрийлж, зөвхөн зун, намрын улирал өнгөрч, малын сааль сүү татарсан үед хотон дахь малаасаа ялгаж заазалж иддэг, цагаан сараас хойш намар болтол тарга тэвээргээ авч гүйцтэл нь мал гаргахыг цээрлэдэг уламжлалтай байжээ.

Чацарганыг яшилдуу, бургасан навчит гэж хоёр төрөлд хуваадаг ба манай оронд яшилдуу төрлийн чацаргана ургадаг.Чацаргана найрлагандаа С, А, К, Е, В1, М2, Р зэрэг аминдэм, тос, биологийн идэвхт бодис агуулдаг. Амтны хувьд хан боргоцой жимстэй ойролцоо тул Умард зүгийн хан боргоцой гэж нэрлэдэг.