Хүний амьдралд чухал үйл явдлууд байс­хийгээд болдог. Зарим­даа хэрэггүй юмс үнэд хүрэх тохиолдол олон давтаг­даж байна. Өнөөдөр улс төр, төр нийгмийн тасралтгүй үйл ажиллагаа олны анхаар­лын төвд орох болгонд  тэр зүгээс ирэх мэдээлэл худлаа байх нь олонтаа. Худлаа байх тутам улам амттай, араас нь улам сонирхох ад хүсэл төрмүй. Тэр бүгдийн араас хов жив хөөсөөр байгаад нэг л мэдэхэд энэ сэдэв маань урлагийн түвшинд очтолоо хөгжжээ. Хүмүүс хүүхэд байхдаа бусдаар заалгалгүй өөрсдөө мэ­дээд нуугдаж тоглоц­гоо­дог. Нас насандаа тохир­сон хувилбараар эрэгтэй эмэгтэй  хүүхдүүд нэгнээ­сээ нуугдан "бол­соон" гэсээр өсөцгөөдөг. Нуугдах талбай том бай­гаад хэн ч анзаарахгүй газар бүгсэн байх бас гоё шүү. Монгол хүний хувьд нуугдаж тоглох "арга хэмжээ"-нд хамрагдаагүй хүүхэд нас ховор болов уу. Зарим нөхөд насан туршдаа бусдаас нууг­даж амьдрах юм гэж тэр үед яахин санах билээ. Өнөөдөр манай оронд бусдад үнэнээ хэлээд явж байгаа тийм улс төрийн зүтгэлтэн, бизнесмэн, хармааны хулгайч, оюутан, шүүх цагдаагийн ажилтан гэх мэт нийгмийн бүх дав­харгад эрээд олдохгүй байна. Үнэн бодит юмыг дандаа гуйвуулж, өөрийн талд  эргүүлж, албан ёс­жуулж, цаг хугацаа аван улмаар мартагнуулах, галыг өөр тийш хан­дуу­лах гэх мэтчилэнгээр хүүхэд байхдаа тоглож байсан нуугдах тоглоом маань өнөөдөр урлагийн түвшинд хүрээд байна. Ялангуяа улстөрчид өдөр болгон ард түмнээсээ нуугдаж тоглох үндсэн ажилтай. Энэ дүр төрх туршлагатай сэтгүүлч­дийн нүдэн дээр өдөр болгон тохиолддог. Жишээлбэл гээд хөврүүлбэл барагдашгүй. Тээр жил шударга үнэний ертөнцөд ганцаардаж байх үед  "Өдрийн сонин" дээр гаалийн нэгэн бай­цаагчийг авлига авсан гээд манай сэтгүүлч бич­лээ. Энхбаярын Засгийн газрын үед л дээ. Гаалийн байцаагч оволзтолоо уурлаж шударга үнэнээ тогтоолгож, нэр төрөө цэвэрлэнэ гээд цовхчоод унав. Улмаар харьяал­лын дагуу Сүхбаатар дүүр­гийн шүүхэд өгдөг юм.  Дүүргийн шүүх ч дуу хоолойгоо нэгтгэн "Шу­дар­­гаар яваа төрийн ал­бан хаагчдыг  гүтгэн до­ром­жилж бичдэг та нар хэн бэ? Одоохон ачаад "нэг худаг"-т хийгээд өгье. Тэгээд та нарыг яаж амь­тан болохыг чинь харна аа гайгүй гээд ширээ шаа­гаад босоод ирдэг байлаа шүү дээ. Дэлхий ч уг нь бөөрөнхий л юм байна лээ гэж хэлээд гардаг Галилей шиг тэр их сүр хүчний өмнө үнэн яах аргагүй ялагддаг. Гэхдээ бүрмө­сөн бууж өгөөгүй ээ. "Хуцаад л байсан". Тэгж байтал сонгууль ч боллоо. Улс төрийн хүч­ний харьцаа тэнцвэртэй болоод явчихлаа. Энд тэндгүй л "Шударга байц­гаая", "Авлигатай тэмцье" гэдэг болж, удалгүй гаа­лийн байцаагч байтугай дарга нь авлигын хэргээр ачигдаад явчихдаг юм.  Манай нөгөө асуудал хэвээрээ байгаа. Хэрэг хаагдаагүй.  Тэгээд авлига бичсэн сэтгүүлчээ шүүх рүү явуулж "Манай сэтгүүлч гаалийн байцаагчийг авлига авсан гэж гүтгэж бичээд хариуд нь 200 сая төгрөгийн нэр төр сэргээх торгуульд унасан билээ. Энэ асуудлыг одоо ший­дэж өгнө үү. Тэр мөнгийг одоо өгсөн ч яахав. Харин хэнд өгөх билээ" гэсэн чинь шүүхээс "Танайд бичигдсэн тэр нөхөр одоо авлигын хэргээр хориг­дож байгаа. Цөмөөрөө энэ хэргийг тэгсгээд хаац­гаая. Тэгэх үү" гэж билээ.


Одоо энэ адал явдал бүр домог, онигооны ша­тандаа шилжээд хошин урлагийн хөөрхөн сэдэв болчихсон явна лээ. Монгол орон хэдий­бээр уужим дэлгэр, нууг­даж тоглох орон зай хан­галттай ч хүн ам цөөн, нэгийгээ бүгд таних шахуу болохоор энэ сэд­вээр амжилттай тоглох хомс юм уу гэж бодогддог. Одоо хүмүүс зурагтаар, сониноор юу ярьж байгааг хараад ихэнх нь "За худ­лаа л тууж байна. Энийг ямар мэдэхгүй биш..." гэх болчихож. Тэгсэн мөрт­лөө өөрсдөө ч өөрт нь хамаатай асуулт ирвэл бусдын жиш­гийг дагаад хоолой­гоо засч байгаад "нууг­даж тоглохоос" буцдаггүй. Халуун үйл явдлын дараахан манай цагдаа, хүчнийхэн мөн сайхан тууна шүү дээ. "Энэ хэрэг саяхан боллоо. Шүүхээр нотлогдсоны дараа та бүхэнд хэлнэ. Яг одоохондоо хэлэх ямар ч боломжгүй" гэцгээнэ. Да­раа нь тэр тухай хэлэхгүй. Ямар нэгэн ноцтой үйл явдал болонгуут яаран сандран хүрч очиж бүх юмыг бусдаас нууж мэ­дээллийг өмчлөн дараад хэвтчихдэг. Тэрний ашиг тус хэнд ямраар тусда­гийг бүү мэд. Зарим цаг­даагийн дээд албан ту­шаалтан дэлхий даахгүй баяжаад байдгийг энэ мэттэй бас холбож хард­даг. Юутай ч мэдээллийг хэт нууснаас болж ний­гэмд чөлөөтэй таамаглал, цуу газар авдаг нь үнэн. Тэр нь явсаар төрийн албан хаагчдад, цааш­лаад хэвлэл мэдээлэлд олон нийт итгэхээ больж үнэн үнэгүйддэг. Үнэн байхгүй орчинд цуу, цуурхал хүчээ аван дур зоргоороо авирлах явдал хавтгайрах нь даанч харамсалтай.


Бар жил гарснаас хойших олон нийтэд түг­сэн мэдээлэл, улстөрч­дийн ярьсан ярианы ихэнх нь үнэн биш, хүүхэд шиг нуугдаж тоглож байс­ныг  дөрвөн сар бололгүй үйл явдлаараа нотлог­доод байх жишээтэй. Бид томцуултай ярилцлага хийх, бид өөрсдөө улс төр ийм болох нь гэх тойм бичих хоёрт их ялгаа бий. Нэг нь худлаа шоудаж, нөгөө нь тааж байгаа хэрэг юм. Үнэнийг хайх явдал өвсөн дотроос зүү эрэх лүгээ маш хэцүү болжээ. Гэвч бид цөх­рөлтгүй эрэн бидэрсээр байна. Одоо наадуул чинь ингэх төлөвтэй бай­на. Тухайлбал...