Хорин нэгдүгээр зуун бол хүн төрөлхтний оюун ухаан, технологи, энх амгалангийн эрин зуун билээ. Дайн, тахал, өлсгөлөн, өвчин бүхэн дуусах болтугай. Амар амгалан, аз жаргал,хөгжил дэвшил бүхэн дэлгэрэх болтугай.

Нутаг усаа хараад, гэрийнхээ буурийг үзээд, Аав, Ээжийнхээ ачлалыг санахаар аяндаа нулимс цийлэгнэх аж. Сумынхаа наадам дээр Ээжийнхээ нөхөрлөж явсан үе тэнгийн боди сэтгэлт буурлуудтайгаа золгох мөчид нулимсаа барьж дийлэхгүй аж.

Бид бясалгалын дараа орой бүр Ариун номын айлдвар сонсож байлаа. Гоенко багшийн айлдварын бичлэгийг сонсож байхадномлолоо ойлгомжтой, энгийн, заримдаа хошин шогийн мэдрэмжтэй их сайхан сургаалайлдаж байлаа. Ариун номын айлдвар сонсоод зарим сэтгэлд хоногшсон сайхан айлдваруудыг толилуулья.

Монголын баруун хойд нутаг алтайгаас эхлэн зүүн зүгт Байгаль далай хүртэлхи үлэмж их монгол нутгийг Оросын дипломатч, генерал- адмирал ​Федор Головин элдэв зальт арга, цэргийн хүч хэрэглэж, ​Ойрдын Галдан бошигтыг монголын эсрэг турхирч, ​манж нартай давхар тохиролцож түрэмгийлэн булааж авчээ. 700 гаруй алтны ордтой, Байгаль далай орчмын монголын үзэсгэлэнт ​нутаг ингэж ​Оросын мэдэлд орсон юм.

Одооноос 2500 жилийн тэртээ Жагарын орны Хималайн уулсын өмнөд хормойг тойрон урсах Рохини голын эрэг дээр Шагжа омгийн улсын нийслэл Капилавасту балгаст Шуддодана Гаутама буюу Ариун идээт хаан амьдарч байжээ.

Алтан ургийн Газан хаан Перст арван жил хаанчилж байхдаа богино хугацаанд их шинэчлэлт, өөрчлөлт, бүтээн байгуулалтыг хийж, улсаа цэгцлэн хөгжүүлж, сайхан хот байгуулж, гар урлал, газар тариалан хөгжсөн, хууль цаазтай, соёл, шинжлэх ухаантай, хүчирхэг улс болгож чаджээ.