Хамгийн сонирхолтой нь Арван гуравдугаар Далай ламыг Рокхиллтой уулзахад Агваандоржиев хажууд нь байлцаж, хамаг чухал бодол санааг нь хэлэлцэж байсны адилаар энэхүү танка нь мөн Төвөд-Монголын холбоосыг бэлгэдсэн утгатай ажээ.

Ховд аймгийн Дарви сумын харьяат, Мижиддорж ах бол үүнийг бичээчийн эмэг эхийн төрсөн дүү нь юм. Бид бүгд Ажаа хэмээн авгайлан дуудна. Нас сүүдэр өдгөө 94 хүрч байна. Ээжийгээ нутаглуулаад сэрүүн үлдсэн ганц нагац ахыг нь эргэн очиж, амьдрал намтрыг нь яриулж авав. Өдгөө 94 насыг зооглож байгаа буурал Ажаагийн маань ярьсан бүхэн түүхч, намтар судлаач нарт сонин байж болохуйц, 20-р зууны үеийн боловсрол, их сургуульд элсэх сурах, хот хөдөө шилжих явц ямар байсныг илтгэх баримт, эцэг эх нь Богдод мөргөсөн түүх нь аман түүх судлаач нарт судлагдахуун болж ч болмоор санагдсан тул ганцаар сонсоод үлдэхийг хүссэнгүй, уншигч нартайгаа хуваалцахыг зорив. (Манай Ховд аймаг Ажаа Жаажаа Адиа Амбаа ихтэй, товчхон ялгахыг хичээлээ)

Саяхан манай нийтийн сүлжээгээр 4 үсгийг хасах нь гэнэ гэсэн шуугиан дэгдэж, мөнөөх 4 үсгийг хамгаалах хөдөлгөөн хүртэл өрнөн, улс төр, нийгэм, шашин, эдийн засагтай холбон тайлбарласан онолууд гарч, сүлжээчдийг нэг хэсэгтээ л бужигнуулаад авсан билээ. Хагас Й, ишчээ-гээ хамгаалан тэмцсэн та бидний хөдөлгөөн түүхэнд шинэ ч юм биш ажээ.

Энэ зун Өвөрхангай аймгийн Хархорин сумын нутагт, малчин Бадмаабазарын Пүрэвчулууныд гэр бүлээрээ амарсан билээ. Тэдний зуслан Монголын түүхийн маш чухал дурсгалт газрууд болох Хар балгас, Эрдэнэ зуу хийд, Билгэ хааны хөшөө зэргийн төвд оршино. Пүрэвчулууны аав нь энэ нутагт насаараа аж төрж буй, хамгийн сонирхолтой нь нутгийнхаа сүүлчийн ноёны зээ хүү нь болох 86 настай хөгшин сонин сайхан үүх түүх хуучлан сууна. Тиймээс Бадмаабазар гуайтай ярилцлаа.

Бүх урлагийн дотроос хамгийн чухал нь кино гэж Лениний хэлсэн үнэнд улам л дөхөөд байх шиг. Түүхийн ямар ч чухал үйл явдлыг олон нийт нэг их анзаарахгүй хэрнээ кинонд хурцаар дүрслээд орхивол шагшин гайхаж, сонирхон уншиж эхэлдэг болж байна. Хамгийн сүүлчийн нэг томоохон жишээ нь “47 ронин” кино болов.

НТӨ 5-р зуун. Эртний Грек буюу Эллад нутгийн Фессали муж. Сүйрэн унаж, бүхнийг газартай тэгшилсэн барилгын нүд халтирч, элэг шимшрэм дүр зураг. Хэнийг нь ч хэн гэж таних арга үгүй. Ундуй сундуй хөглөрөх гутал хувцас, бөгж зэргээр нь л ах дүүсээ, элгэн саднаа танихгүй юм бол хүндэтгэлтэйгээр оршуулах өөр ямар ч боломж үгүй болжээ. Түрхэн зуур гарсан ганц хүнээс бусад нь ийнхүү бүгд дарагджээ.