Түүнчлэн арай гүн ухааны аястай "Сонгуулийн ерөнхий хороо, чи сонгогчийн зовлонд цадах болоогүй юу", " Сонгог­чийн санаа гишүүнд, гишүү­ний санаа ямаанд" гэхчилэн­гийн уран яруу хэллэг зохиож болно. Нарийн ярих юм бол хүмүүс гүн ухааныг илүү сонирхдог. Жирийн ухаантай харьцуулан бодоход хял­бар, харин бусад хүн цааш нь үргэлжлүүлэн бодоход ярвиг­тай, нэр хүндтэй байдгаас болоод олон хүн гүн ухааныг сонгодог.

Жирийн ухаанд тодорхой, ойлгомжтой байх зэрэг хүнд хүнд шалгуур тавигддагаас болоод ихэнх сэтгэгчид зайлсхийдэг гэж байгаа. Ухаандаа би гүн ухаа­ны сэдвээр хагас хуудас юм биччихээд байхад та миний юу ярих гээд байгааг мэдээ­гүй яваа биз дээ. Энийг л гүн ухаан гээд байгаа юм. Нарийн яривал юуны тухай ярих гэж файл нээснээ би өөрөө мар­таад байгааг бодоход гүн ухаан руу ихээхэн гүнзгий оржээ янз нь.  

Уул нь "парламентын ги­шүүд ба сонгогчдын хоорон­дын харилцааны  олон талт тулгамдсан асуудал: түүнийг шийдэх арга замууд. Өөрийн бодсон болон бодож мэдэх туршлага дээр хийсэн судал­гаа" сэдвээр л ярих гэсэн юм.  Зүгээр л энэ улстөрчид бид­нийг хачин сайн  судалчи­хаад байхад бид тэднийг ду­туу ойлгоод байна. Тэд бид­нээр сонгуулж чадаад байхад бид тэднээр хүссэнээ хийлгэж чадахгүй байна. Манайханд таагчиг дутаад байна аа. (Дашрамд сонирхуулахад дайсны талын хүн худлаа хэлэхийг "мэхлэх", харин манай талын хүн худлаа яри­хыг "таагчигтай байх" гэдэг билээ).

Эрхэм гишүүд үнэн хэ­рэг­тээ "ямаатай асуудалтай" байсан боловч сонгуулийн үеэр хаанаас нь ч харсан "хүү­хэнтэй л асуудалтай" юм шиг харагдаж чадсан байдаг.  Эндээс нь сурмаар байна. Гишүүд маань саяхан хүүх­дийн мөнгийг болиулж, ишгэнд өгөх түүхэн шийдвэр гарга­сан. Бид энийг эсэргүүцсэн чинь улам гөжүүдлээд ши­нээр гэр бүл бологсдод өгөх мөн­гийг зогсоож оронд нь хээл авсан ямаанд олгохоор зэхэж байгаа гэнэ ээ. Ингэ­хээр бид гишүүдийнхээ со­нирх­лыг дагуулж тонгорохгүй бол юм олж долоохгүй нь тодорхой боллоо. Ингээд дараахь сэдвийг гаргаж бай­на.

"...УИХ-ын гишүүдийн зөв мэргэн бодлого, МАХН-АН-ын  ах дүүгийн ган бат найрамд­лын үр шимээр Монголын ард түмний аж амьдрал өдрөөс өдөрт цэцэглэн  (намар дуусч  цэцэгтэй манатай болсон ч яадгийм) хөгжиж байна. Дээр үед "Два сьезда Одна-цель"  буюу  хоёр их хурал нэг зорилт гэсэн лоозон их байсан  юм.  Энэ нь нэг зорилгоор хоёр их хурал дараалан хийсэн гэсэн үг биш Зөвлөлтийн комму­нист на­мын их хурал, манай  МАХН-ын их хурал хоёр  ха­рахад хоёр хурал боловч угтаа нэг хурал юм гэж ба­харх­­сан санаа. Одоо манай хоёр гол нам энэ сайхан уламж­лалыг ах дүүгийн най­рам­далдаа ашиглах цаг бол­сон байна.

За цаашаа явъя. Монго­лын ард түмний удирдан чиг­лүүлэгч хүч болсон МАХН-АН-ын холч хараа,  жолоод­логоор манай орон даян дэл­хийн шударга инфляцийн  салшгүй хэсэг  болон хөгжиж байна. Манай гишүүд саяхан ямаандаа "Эх орны хишиг" хуваарилах болсон нь цаг үеэ олон сайхан ажил боллоо хэ­мээн манай хамт олон төдий­гүй дэлхийн шударга хүн ард үзэж байна. Энэ шийдвэр манай төрийн ямаа­лаг шин­жийг төгөлдөржүүлж, зөөлөн ноолууран бодлогын эхийг тавилаа. Энэ гайхам­шигт эхлэлийг төгөлдөршил болго­хын тулд олон ажил  хийх хэрэгтэй байна. Юуны өмнө ямааны аз жаргал, тав­лаг байд­­лыг хангахын тулд ямаач­­дын цалинг нэмэх шаард­­лага гарч байна... (одоо миний ухааныг ойлгож байгаа биз, цаадуулын чинь сэтгэлд ямаагаар дамжихгүй бол хү­рэх­­гүй ээ.). Цаашдаа  ямаач­дын сэтгэл санааг тогтвортой байлгаж, хамаг анхаарлыг нь ямаан дээр нь байлгахын тулд ямаачдын хүүхдүүдэд то­дорхой мөнгө хуваарилах шаардлага гарлаа. Хэрвээ ямаачин айлын хүүхэд бус­дад гадуурхагдвал ямаачны сэтгэл үймэрч тэр уураа ямаандаа гаргаж болох тал­тай. Бусад малчны хүүхдэд адилхан мөнгө хуваарилах­гүй бол тэдэнд атаархах, үзэн ядах сэтгэл төрөх магадлал­тайг энд хэлж байна. Түүнч­лэн төрийн албан хаагчид, бус­дад иргэдийн цалин ор­логыг адил нэмэгдүүлэхгүй бол "Энэ муу ямаачин бид­нээс их орлого олж байхдаа яадгийн" гээд хорлох, ямаанд хараал жатга хийлгэх, ямаа­ны хот руу чулуу шидэх зэрэг түгээмэл зөрчил гарахгүй гэх нигуургүй.(Ямаагаар нь дамж­­саар байгаад  та нар дээр хүрээд ирж байгаа биз.)

Бас шинээр гэр бүл бо­логс­дод мөнгө өгөхгүй бол тэд хоорондоо ямаанаас болж муудалцан "чамтай суу­санд орвол ямаатай.. дээр байж", "хүүхэд гаргахаар ишиг гаргахгүй" гэхчилэнгээр хэ­рэлдэж, уурандаа ямаагаа мотоциклиор хөөх, шилбүүр­дэх зэргээр зовоох аюул гарч мэд­нэ. Иймэрхүү юмнаас бо­лоод эцсийн эцэст ямаа л хохирдог гэжээнэ шөө. Тэ­хээр ямаагаа бодоод шинээр гэр бүл бологсдод мөнгө өг­сөн хэвээр л байсан нь дээр байх. Мөнгө ямар ямаа биш дээ.

Цаашдаа зөвхөн хөдөө­гийн иргэд ямаа халамжлан өсгөдөг явцуу байдлыг арил­гах  цаг нэгэнт болсон байна. Гэхдээ хотын агаарын бохир­дол нь ямаанд хортойг хар­галзан тоо толгойг хязгаарлах нь зүй. Иймд нэг айлд гурван ямаа халамжлуулбал зохис­той мэт. Хотын ямаа хот мая­гийн амьдралтай байх нь зүй тул ямаа тус бүр нэг нэг өрөө­тэй байх шаардлагатай. Гур­ван өрөө байранд гурван ямаа суулгаад тэрийгээ  нэг айлаар халамжлуулах нь нам зас­гийн бодлогод нийцсэн ший­дэл болох нь дамжиггүй.  (Та нарын орон сууцны асууд­лыг шийдэх гээд бай­гааг харж байгаа биз. Ямаа ха­ламжилна гэж байранд ороод ав. Дараа нь ямаагаа Баянхошуунд айлын пинд хийчихнэ биз.)

Хамгийн чухал юмаа ор­хих гэж байна. Одоо энийг заагаад хичээл дуусна шүү.

УИХ-ын гишүүд ба ямаа­ны харилцаа холбоог улам гүнзгийрүүлэх зорилгоор эр­хэм гишүүдийг өдөрт арваас доошгүй ямаатай биечлэн уулзуулах шаардлага байна. Төрийн ордонд ямааг харгал­зан зам зааж өгөх хүний хам­таар оруулж гишүүдтэй уул­зуулах журам гаргаж мөрдүү­лүүштэй.

Ингээд бол оо. Тэр ямаанд газарчлан орох хүн нь Та байх юм, ойсон уу? Харин бүх асууд­лаа ямаатай холбож та­вина гэдгээ мартав. Өндөр настнууд хөдөө орон нутгаа үзэх, рашаан усанд орох зар­дал гуйлаа гэхэд "Нутгийн хэ­дэн ямаагаа нэг харчихаад нүд анихсан гэхээс өөр хү­сэл алга", "Бага залуудаа Ху­жир­тын рашаан дээр нэг хөөр­хөн ямаа харсан юмсан. Да­­хиад учрах заяа байгаа ч юм шиг бодогдоод байх бол­лоо. Та ямар зовлонг нь мэ­дэх­­гүй биш дээ" гэхчилэнгээр л яриагаа эхэлнэ шүү дээ.

 Амжилт хүсье.