"Үндэсний шуудан" сонины ерөнхий эрхлэгч, нийтлэлч Г.Отгонбаярын “Гоодаль” сэтгүүлд өгсөн ярилцлага

Амарсанаагийн Амармэнд: Таныг “Үндэсний шуудан” сонины эрхлэгч гэдгээр чинь цөөнгүй хүн мэддэг. Харин төмөр замын инженер явсаныг тань тийм ч олон хүн мэдэхгүй болов уу?
Гомбожавын Отгонбаяр: Тийм ээ, би сэтгүүлчээр МУБИС-ийг хожуу төгссөн. Харин үндсэн мэргэжил маань төмөр замын инженер. Төгсөөд төмөр замдаа хоёр, гурван жил ажилласан. 1998 онд “Ардын эрх” сонины “Шавь” сургалтад зургаан сар суусан. Өөр мэргэжлийн хүмүүсийг сэтгүүлчээр жил бүр давхар бэлтгэдэг уламжлал “Ардын эрх”-д байсан юм билээ. Сургалтаа хуучнаар бол онц үнэлгээтэй төгссөнд нь “Ардын эрх” сонинд туршилтаар ажиллах бололцоо олгодог байлаа. Олон сайн сэтгүүлч, гэрэл зурагчин энэ сургалтаас төрж, одоо ч амжилттай ажиллаж явна.

А.А. Олон жил үргэлжилсэн төмөр зам, царигийн маргааныг сая УИХ-аас хагалж баталлаа. Зарим хүн одоо ч эсэргүүцсээр байна. Төмөр замчин хүний хувьд та энэ тал дээр ямар байр суурьтай явдаг вэ?
Г.О. Энэ бол төмөр замчин хүн болгоны мэдэх, хариулах асуулт биш л дээ. Хэрвээ өргөн нарийн царигийн сайн муу, ер нь төмөр замын технологийн тухай асууж байгаа бол мэргэжлийн хүн гэдэг утгаар нь хариулж болно. Сая бол бидний мэргэжлээс толгой, өөр мэргэжлийн хүмүүсийн хувьд бол тохой өндөр давсан маргаан боллоо.

А.А. Гэхдээ та энэ талаар нийтлэл бичсэн биз дээ?
Г.О. Тэгсэн. Төмөр зам Монголын геополитик, эсвэл цэвэр эдийн засгийн асуудал уу гэдгээ эхэлж шийдээд тэр чиглэлийн хүмүүсийнхээ үгийг түлхүү сонсооч ээ. Царигаас өмнө далайн боомт хүртэл транзит хийх эрхээ баталгаажуулж аваач ээ. Хэрвээ төмөр зам Монголын геополитик биш юм бол хөршүүдийн геполитик шүү л гэж бичсэн. Одоо нэгэнт шийдвэр гарсан учраас энэ сэдвээр эргэж буцаж, талцаж маргаад хэрэггүй. Яагаад гэвэл төмөр замын маргаанд хэрвээ ялагч хайж байгаа бол тэр нь Монгол улс, монголчууд байх учиртай. Ялагч байхын тулд одоо нэгэнт гаргасан шийдвэрээ зөв бол хамгаалж, буруу бол зөв болгож ашигтай болгохын тулд улсаараа нэг баг л байх ёстой. Төмөр замын хэлээр бол галт тэрэг нэгэнт хөдөлсөн. Одоо замын дунд зүгээ өөрчилж, замаасаа гаралгүй бидний бодож байсан зүг рүү л яваасай. Төмөр зам бол эмзэг сэдэв. Төмөр могой гэж нэрлэсэн нь ч учиртай. Саяхан манай мундаг судлаачдын нэг Элчин сайд Р.Болд Халх голын дайн төмөр замын чиглэлийн маргаанаас болж гарсан тухай сонирхолтой нийтлэл бичсэн байсан. Өнгөрсөн жилүүдэд төмөр замаар мэддэг юм шиг ярьж байсан бүх хүн тэрийг олж уншаасай.   

А.А. Та улс төрийн сэдвээр түлхүү бичдэг. Өнөөдрийн улс төрийн үйл явдлыг юу гэж харж байна вэ?
Г.О. Хүмүүний ертөнц, хүний амьдралд давагдашгүй хүчин зүйл гэж байдаг. Тийм хүчин зүйлийн өмнө хүчин мөхөстсөн хямрал өнөөдөртөө Монголын эдийн засаг, улс төрийн аль алинд алга. Тэгсэн атлаа өнөөдөр манай  улсын эдийн засаг нь санхүүгийн хямралтай, төр нь засаглалын хямралтай, улс төр нь лидерийн хомсдолтой байна. Энэ нь шууд хэлбэл, улстөрчдийн хэрүүл,  бүлэг фракцуудын дотоод зөрчлөөс л болж байна. Монгол бол нэгдмэл улс. Нэг Засгийн газар, нэг төсөв, нэг нийслэл, нэг Ерөнхий сайд гээд төрийн удирдлага бүтэц нь нэгдмэл. Гэтэл АН-ынхан яамдыг фракцууддаа тэнцүүлэн хувааснаар танхимын зарчмаар ажиллах учиртай Засгийн газрыг холбооны улс шиг болгочихлоо. Нам нь фракцуудынхаа, УИХ нь Засгийн газрынхаа халаасанд орчихлоо. Сайд нар нь бүгд гишүүн учраас УИХ бүхлээрээ Засгийн газрын хуулийн хэлтэс шиг нь ажиллаж байна гэдэг шүүмжлэл ч ортой. Ер нь тэдний хүслээр болдог бол сэтгүүл зүй ч бүхлээрээ хэвлэлийн алба шиг нь ажилллах ёстой юм байх. Ер нь хувь хүмүүс, хувийн сонирхлоос үүдэлтэй улс төржилт л өнөөдөр төрд хямрал, хувь хүмүүсийн харилцаанд үл ойлголцол, намуудад талцал авчирлаа гэж харж байгаа.

А.А. Гэхдээ улс төрийн намд фракцууд байх нь эрүүл үзэгдэл гэдэг шүү дээ.
Г.О. Би улс төр судлаач биш учраас онолын түвшинд сайн мэдэхгүй юм. Амьдрал дээр харвал фракцуудын нэгдэл бүхий улс төрийн нам засгийн эрхэнд гарахаараа танхимын зарчмаар ажиллах Засгийн газрыг холбооны улс шиг л болгодог юм байна. Өнөөдөр “Алтан гадас”, “Шонхор”, “МоАХ”-ны гэсэн жижиг ханлигууд бүхий хэд хэдэн Засгийн газар ажиллаж байна шүү дээ. Улсын, бондын гээд улсаараа хоёр төсөвтэй ч байх шиг. Өмнө нь засагт фракцын төлөөллөөр яамдыг хувааж л байсан. Гэхдээ арай ч өнөөдрийнх шиг байгаагүй. Нэг ялгаа нь миний харж байгаагаар хувь хүмүүсийн ёс зүйгээс гадна Ерөнхий сайд нь улс төрийн лидерийн хэмжээнд төдийлөн сайн үнэлэгдэхгүй, хүндлэгдэхгүй байгаа учраас ингэж фракцаараа талцаад байгаа юм болов уу. Одоогийн Ерөнхий сайдыг АН-ынхан өөрсдөө хүртэл Ерөнхий сайд гэхээсээ “Алтан гадас”-ын тэргүүн гэж харж байгаа нь Засгийн газрын нэгдмэл байдал алдагдахын нэг гол шалтгаан болоод байх шиг байна.

А.А. Өнөөдрийн улс төрийн энэ хямралыг тогтолцооны сул тал, өөр хүн Ерөнхий сайд болсон ч адилхан гэж хэлэх улстөрч олон байна. Таны бодлоор?
Г.О. Энэ бол шалтаг, гол шалтгаан хараахан биш байх. Намууд сонгуулиар “ялалт” гэх ганцхан зорилгын төлөө жигтэйхэн эв нэгдэлтэй болдог. Харин засаглахаараа хувь улстөрчийн шунал, том компаниудын лоббиноос болж эхлээд дотоод эв нэгдэл нь задардаг, замын дунд зорилгоосоо хазайдаг. МАН, АН ялгаагүй. АН-ынхан сонгуулиар “олуулаа ялна” гэж намаараа нэг хүн мэт зүтгэж байж өнөөдрийн амжилтад хүрсэн. Харин засаглахаараа цөөхөн хүний л  ялалт болоод явчихлаа. Сонгуулиар байсан нэгдмэл байдлаа УИХ, Засгийн газрын түвшинд хадгалж болохгүй байгаад, АН доторх УИХ-ын зарим гишүүд Ерөнхий сайдаа хүлээн зөвшөөрч чадахгүй байгаад хувь хүмүүс л илүү буруутай. Н.Алтанхуягийн танхим бол Монгол улсын Засгийн газар. Харин зарим хүн АН-ын л Засгийн газар гэж харж, улс төржиж байна. Жишээ нь, сөрөг хүчнээс Засгийн газрыг огцруулах санал тавилаа. Саналынх нь цаана улс төрийн зорилго мэдээж байгаа. Сөрөг хүчнийхэн хэтэрхий  улс төрийн зорилгоор хандаж байж ч магадгүй. Гэтэл АН-ын нэг улстөрч Засгийн газрыг өмгөөлөхдөө “Хэрвээ Н.Алтанхуягийн танхимыг унагавал АН 2016 онд ялагдах болно” гэж байна. Тэр хүн АН-ын гишүүнчлэлтэй улстөрч ч, нийт ард түмэн, улсынхаа төлөө ажиллах тангарагтай УИХ-ын гишүүн, бас Монгол улсын иргэн хүн. Гэтэл тэр хүний хувьд 2016 оны сонгуульд АН л ялж байвал өнөөдөр Монгол улсын Засгийн газар муу ажиллах нь тийм чухал биш байх нь. Энгийн иргэдэд улс төрийн тогтвортой байдал чухал байхад тэр улстөрчид дараагийн ялалт нь илүү чухал байх жишээтэй. Зарим нь болохоор АН-ыг сонгуульд ялуулсан учраас Н.Алтанхуяг Ерөнхий сайдаар үргэлжлүүлэн ажиллах ёстой гэх юм. Үнэхээр тийм, АН-ыг түүхэндээ байгаагүйгээр олон  сонгуульд удаа дараа ялуулсан хүн бол Н.Алтанхуяг мөнөөс мөн. Гэтэл Монгол улсын Ерөнхий сайд гэдэг төрийн өндөр албан тушаал бол сонгуульд ялсан намын даргын байнгын бонус байх учиртай өвлийн өвгөний бэлэг биш шүү дээ. Тэр хүн улсын хэмжээний Ерөнхий сайд байж чадахгүй бол огцруулах л ёстой. Гэтэл дараагийн сонгуульд намаа ялуулахын тулд намын Ерөнхий сайдын хэмжээнд ажиллахад л болно гэж үзэх хүн УИХ-д олон байна. Ер нь манай улстөрчид намын эрх ашгийг хэт өндөрт эрэмбэлж, МАН нь болохоор 1921 оноос өмнө, АН нь болохоор 1990 оноос өмнө бараг л Монгол улс, монгол хүн гэж байгаагүй мэт улс төрждөг, талцдаг.  Хувь хүмүүсийн ийм ухамсар, улс төржилт, улс төрийн ийм төлөвшилд тогтолцоо буруутай гэж үү. Би хувьдаа тэгж боддоггүй. Энэ тогтолцоогоор манай улс ардчилалд шилжиж хэд хэдэн сонгууль хийчихсэн, цагтаа 17 хувийн эдийн засгийн өсөлт гаргасан амжилтад хүрч л байсан. Тэгэхдээ тогтолцооны гажиг гэмээр аргагүй юмнууд бий л дээ. 

А.А. Жишээлбэл?
Г.О. Манайд сонгуульд ялсан намын дарга Ерөнхий сайд байна, парламентын засаглалтай улсад тэгдэг юм байна гээд бараг хуульчилсан, намууд тийм дүрэмтэй. Сонгодог парламентын засаглалтай, хаантай Япон, Англид тэгдэг л дээ. Гэтэл уншихаар тэдгээр улсад парламентаа тараах чадвар бүхий Ерөнхий сайдын засаглалыг парламентын засаглал гэдэг юм байна. Манайд болохоор парламентын засаглал гэдгийг хууль тогтоож байгаагаа юмуу, УИХ-ын 76 гишүүн төдийгөөр ойлгодог. Нөгөө, дуурайх гээд байгаа улс орнуудад болохоор Ерөнхий сайд нь танхимын сайд нараа өөрөө нэр зааж томилох, танхимаа тараах, тэр бүү хэл өөрийнх нь бодлогыг дэмжээгүй бол парламентаа ч тараах эрхтэй байдаг юм байна. Манайд бол Ерөнхий сайдад тийм эрх мэдэл байхгүй, харин ч манай Ерөнхий сайд бол УИХ-ынхаа хүлээсэнд хавчуулагдаж, фракцууддаа хэрчүүлж ажилладаг. Өөрөөр хэлбэл, сонгуульд ялсан намын дарга хариуцлагаа хэнтэй ч хуваалцахгүйгээр хүлээхтэй нь  дүйх улс төрийн эрх мэдэл Англи, Японд байдаг бол манайд үгүй. Бас УИХ-д сонгогдсон хойноо намын гишүүнчлэлээ сольдог, бие дааж сонгогдчихоод кнопоороо худалдагддаг, сайд нарыг УИХ дотроос томилдогийг хуульчлан хориглох хэрэгтэй санагддаг. Ус сүү хоёрын зохистой харьцаа, холилдох цаг хугацаа нь таарч байж сайхан цай болдог шүү дээ. Харин өнөөдөр бол ус сүү хоёр дуртай үедээ замбараагүйгээр холилдож байгаа учраас төрөөс ихэнхдээ гашилсан шийдвэр гарч байна. Энийгээ засах, УИХ-ын гишүүнийг эргүүлэн татаж болдог болгох гээд бусдын жишээнээс шууд хуульчилмаар юмнууд бий бий. 

А.А. Ер нь Монголын улс төрд гэрэл гэгээтэй зүйл байна уу
Г.О. Байлгүй яах вэ. Улстөрчдийнх нь соёл, эрх ашгийн эрэмбэ л санасан хэмжээнд очихгүй байгаа  болохоос улс төрийн эрх мэдэл, улс төрийн боловсрол, улс төр хийдэг арга технолгиор манайхан хөгжсөн. Бараг бусдад заахаар хол явсан.
 
А.А. Тэгвэл яагаад улс  хөгжихгүй, иргэдийн амьдрал дээшлэхгүй байна вэ?
Г.О. Улс төр нь хол явсан болохоос эдийн засгаар бол байрнаасаа нэг их холдохгүй байна. Улс төр хөгжлөө гээд улстөрчид, тэдний хүрээнийхний л амьдрал сайжирч байна. Улсаараа сайхан амьдрахад эдийн засаг өсөх нь чухал. Өнөөдөртөө Монголын эдийн засаг хувийн хэвшлийнхэн, тэр дундаа хэдхэн том компанийн нуруун дээр байгаа. Тэднийгээ дэмжсэн шиг дэмжмээр байна. Гэтэл татвар гувчуур, хяналт шалгалт гэж төрийн нэрээр дээрэмдэх нь их байна. Түрүүний хоёулаа ярьсан тогтолцоотой ч холбож болно. Хөгжсөн улс орнуудад эдийн засаг нь урдаа, улс төр араас нь дагаж явдаг юм байна. Харин манайд улс төрөө урдаа гаргаж, эдийн засгаа ардаа эрэмбэлдэг технологитой. УИХ-ын гишүүдийн хувьд гэвэл энгэрийн тэмдэг нь улс төр байхад, эдийн засаг нь өмдний арын халаас юм уу даа. Тийм учраас сонгуульд ялсан нь өөрийн дүрмээр, өөрт таалагдсанаараа, заримдаа бүр буцаж эхнээс нь эхэлж байна.

А.А. 2012 онд ч АН ахиад л шинээр эхэлсэн үү?
Г.О. За, ямар ч гэсэн амжилт талаас нь харвал эдийн засгийн шинжтэй олон асуудал дээр 2012 он гэхэд Монгол улсын, монголчуудын, өмнөх Засгийн газрынхаа хүрсэн цэгээс цааш яваагүй. Жишээ нь, Оюутолгой, Тавантолгой гэх мэт олон асуудлыг шинэчилнэ гэх нэрийн дор бүр дордуулсан. Өнөөдөр Оюутолгой таг зогссон. Чалькод тонныг нь 70 ам.доллараар өгч байсан Тавантолгойн нүүрсний гэрээг “шинэчилж” 36 ам доллар болгоод явж байна. Алдаа байсан л байх. Гэхдээ нуухыг нь авах гээд нүдийг нь сохлохоос наагуур л юм болж байгааг бид бүгдээрээ л харж байгаа.

А.А. Таныхаар Н.Алтанхуягийн Засгийн газар огцрох болов уу?
Г.О. Энэ ярилцлага гарах мөчид үйл явдал яаж эргэхийг мэдэхгүй. Харин тодорхой зүйл гэвэл, энэ Засгийн газар огцрох, огцрохгүй үлдэх хоёр үндсэндээ адилхан болсон. Аль нь ч байсан талцал, зөрчлөөс эхтэй хямрал, хүндрэл үргэлжилдгээрээ үргэлжилнэ. АН-д, ордонд суугаа улстөрчдөд бус Монголд, ард түмэнд арай дээр хувилбарыг нь л сонгоосой билээ. Яг үнэнийг хэлэхэд ороод уулзаад, ярилцлага сурвалжлага аваад явж байхад Монголын улстөрчид дунд сайн нь саараасаа хавьгүй олон. Тэгэхдээ л асуудал ярихаараа улсад гэхээсээ хувь хүнд, намд нь ямар ашигтайг илүүд үздэг, бараг школ гэмээр хандлага Монголын улс төрд их хүчтэй. Энд хэн, юу буруутайг мэдэхгүй. Зарим улстөрч “Ийм хүнийг УИХ-д гаргасан сонгогчид буруутай” гэдэг. Би бол тэднийг сонгосон, улс төрд гаргасан ард түмэн буруугүй гэж боддог. Бидэнд худлаа хэлж сонгогдсон нь буруутай болохоос, тэрэнд нь итгэж сонгосны буруу гэж байж болохгүй биз дээ. Германы Засгийн газрын ордон угаалгын машины хэлбэртэй юм билээ. Энэ байшингаас, төрийн нэрээр гарч байгаа шийдвэр болгон цэвэрхэн байх ёстой гэсэн утгатай гэсэн. Тэрэн шиг манай Төрийн ордноос гарч байгаа шийдвэр, улстөрчийн үг, үйлдэл бүхэн цэвэр, хир толбогүй байгаасай гэж би хүсдэг. Ингэхийн тулд манай Төрийн ордонд угаалга, бүр ченж угаалга хэрэгтэй болжээ ч гэж заримдаа боддог. Тэгэхдээ энэ нь хувьсгал биш, хувь хүний оюун санаа, ухамсар, улстөрчийн эрх ашгийн эрэмбийн өөрчлөлт.

А.А. Таныхаар монгол хүн гэж ер нь хэн юм бэ. Зарим нь хүний адаг шиг зарим нь хүний дээд шиг л ярих юм?
Г.О. Монголчууд бол заяа ихтэй, амны хишигтэй ард түмэн гэж боддог. Түүхийн нэгэн үед дэлхийг эзэлж явсан. Нэгэн цагт 600 мянга хүрэхгүй цөөхүүлхнээ болж, хоёр том хөршийн дунд хавчигдаж явахдаа ч устаж мөхөөгүй. Зарим хүн хоёр хөршийн дундахь байрлалаа сул тал гэдэг. Миний бодлоор газар зүйн энэ байршил заримдаа харин ч давуу тал санагддаг. Манайх шиг дэлхийн эдийн засагтай, дэлхийн улс төрийн геополитиктой хиллэдэг улс орон байхгүй. Дээр нь энэ том газар нутаг, байгалийн баялгаа нэмбэл монголчууд амны хишигтэй ард түмэн. Бид Манжийн дарлалд 200 гаруй жил болсон гээд л гутардаг. Тийм, гэхдээ сайн талаас нь харъя гэвэл тухайн үедээ л хүчирхэг Манж Чин гүрний эсрэг монголчууд 150, бараг 200 жил тэмцсэн. Олон жил хараанд нь явахдаа ч монгол үндэстэн мөхөөгүй. Монголчууд тулдаа л үлдэж чадсан, өөр үндэстэн бол яах байсан бол гэж яагаад бодож болдоггүй юм.

А.А. Таны улс төрийн үзэл?
Г.О. Сүйдтэй баримталдаг улс төрийн үзэл байхгүй ээ. Либертари үзлийг илүү дээдэлдэг. Төрийг, улс төрчдийг, намуудыг хувь хүний эрх, эрх чөлөө, үнэт зүйл, үзэл бодол дээр тулгуурласан үзэл баримтлалтай байгаасай гэж боддог. Харамсалтай нь сонсохгүй юм даа.

А.А. Яагаад?
Г.О. Эрх мэдэл, албан тушаалдаа эрдээд гэх юм уу даа. Ганц улс төр гэлтгүй нийгмийн бүх л салбарт хүмүүсийн ярианы агуулга хоёр, гуравдугаарт эрэмбэлэгдэж, хэн ярьж байна вэ гэдэг нь л чухал болжээ. Жишээ нь, улстөрчид тухайн хүний юу ярьж байгааг бус, аль намын хүн ярьж байна вэ гэж л хардаг болж. Сэтгүүл зүйг ч адил аль намыг, хэнийг дэмждэг билээ гэж харна уу гэхээс агуулгыг бол нэлээд хойгуур эрэмбэлнэ шүү.

А.А. Интернэт сошиал медиа маш хүчтэй хөгжиж байна. Энгийн хүмүүс ч сэтгүүл зүйн салбарын үүргийг өөртөө хүлээж, блог, нийтлэлүүд бичиж, твиттер фэйсбүүкээр маш их мэдээлэл дамжиж байна. Ирээдүйд сэтгүүлч мэргэжил орших болов уу?
Г.О. Хүн үүссэн цагаас л мэдээлэл солилцох олон хэлбэр байсан. Тэр бүрт сэтгүүл зүй ямар нэгэн хэлбэрээр байсаар л ирсэн. Одоо харин цахим орчин сэтгүүл зүйг илүү мэргэжлийн байх шаардлагатай болгож байна. Хэдхэн жилийн өмнө сэтгүүл зүйд үйл явдлыг түрүүлж мэдээлэх нь маш чухал байлаа. Одоо бол түрүүлж мэдээлэх боломж хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудад бараг алга. Яаж ч хурдтай ажиллаад твиттер, фэйсбүүкийг гүйцэхгүй. Тийм учраас бидэнд хэзээ хэн, хаана гээд заадаг байсан сэтгүүл зүйн 5W зарчим өнөөдрийн сэтгүүл зүйд заавал тавуулаа байх албагүй болж байна. Яагаад гэвэл, мэдээний сэтгүүл зүйн үүргийг ерөнхийдөө твиттер гүйцэтгэж байна. Харин “яагаад” гэдгийг нь мэргэжлийн түвшинд тооцоо судалгаа, баримт нотолгоотой, мэдрэмжээрээ мэдээлэх үүрэг нь сонин телевизүүдэд илүүтэй ноогдож байна. Энийг аналитик сэтгүүл зүй гээд байгаа юм. Хэлтэй устай хүмүүсийн орчуулсныг уншихаар, хэлж ярьж байгааг нь сонсохоор хэрэглээний сэтгүүл зүй гэж нэг шинэ өнгө хүчтэй гарч ирж байх шиг байна. Бас зарим улс оронд цахимаас уйдаж, цаасан сониноо уншиж эхэллээ гэх юм. Манайхаас олон хүн амтай, цахим сэтгүүл зүй илүү хөгжсөн улс орнуудад сэтгүүл зүйн үүрэг буураагүй л байна. Манайд одоогоор твиттерийг хэвлэл мэдээллийн байгууллага гэж хуульчлаагүй байна. Хүмүүс албан ёсны мэдээлэлд дуртай, илүү итгэдэг. Зарим оронд, тухайлбал, Орост Ерөнхий сайд Медведевийн өмнөөс хэсэг залуус жиргэсний дараа 3000 билүү, тийм тооны дагагчтай бол хэвлэл мэдээллийн байгууллагын нэгэн адил үзэж, үүрэг хариуцлага хүлээхээр хуульчилсан тухай уншсан юм байна. Тэгэхээр сэтгүүл зүй, сэтгүүлч цаашид ч байна. Илүү мэргэжлийн “тоглогч” л болох байх. Харин өөр хүндрэл л биднийг ажиллахад хэцүү болгож байна.

А.А. Ямар хүндрэл?
Г.О. Өнөөдөр манай улсад эрэлтээсээ давсан хэт их нийлүүлэлт гэж болохоор их  олон хэвлэл мэдээллийн байгууллага байгаа учраас зах зээлээ булаацалдаж,  санхүүгийн их хүнд байдалд ажиллаж байна. Үнэнийг хэлэхэд зарим нь үхдэг ч үгүй, сэхдэг ч үгүй, үргэлжийн дусал залгаастай. Цалингаас цалингийн хооронд гэдэг шиг олон хэвлэлийн байгууллага өрнөөс өрний хооронд ажиллаж байна. Санхүүгийн энэ хүндрэл, зах зээлээ булаацалдсан ийм эрүүл бус өрсөлдөөн эргээд бидэнд сөргөөр нөлөөлж, заримдаа сэтгүүл зүйг бүхлээр нь шар мэт харагдуулах, бусдынхаа, мэдээллийнхээ үнэ цэнийг алдагдуулж байна. Санхүүгийн энэ хүндрэл, тэгээд мэдээлэл олж авахыг хуульчлаагүй эрх зэргийг эс тооцвол Монголын сэтгүүл зүй өнөөдөр үүргээ гүйцэтгэж байгаа л гэж боддог. Бид улстөрчдийг болохгүй байна, муу байна л гээд бичээд байдаг. Гэтэл сэтгүүл зүйд ч болохгүй юм байна. Санхүүгээс, улстөрчдөөс, бүр биднээс өөрсдөөс маань шалтгаалах хүндрэлүүд ч бий. Одоо бол санхүүжилт, зах зээлийн хуваарилалтын хүндрэл илүү байна. Энэ олон сонин, телевиз сайтууд яг өнөөдөр бол илүү сайны төлөө биш, харин хэн нь хамгийн сүүлд тэсч үлдэх вэ гэдэг дээр л өрсөлдөж байна. Пирамидаар бол орой руу нь тэмүүлэхгүй, суурин дээр нь хэн нь хамгийн сүүлд тэсч үлдэхээ л үзэж байна. Улс төрийг, улстөрчдийг хянах үүрэгтэй сэтгүүл зүй өнөөдөр заримдаа улс төрд ашиглагдаж байгаад харамсдаг. Ер нь улс төр, сэтгүүл зүй хоёр уралдан дампуурч, бас бие биеэ дэгээдэн унагаж байна даа.    

А.А. Хэвлэлийнхэн шуугиан дэгдээхүйц мэдээнд дуртай. Ийм төрлийн мэдээ мэдээлэл нийгэмд сөрөг үр дагавар, уур амьсгал түгээх ч боломжтой. Энийг хэвлэн нийтлэгчид төдий л бодолцдоггүй. Энэ нь надад ёс зүйгүй санагддаг. Үнэхээр шуугиан тарихаар ч тэр нь нийгэмд ямар ч эерэг үр дагавар авч ирэхгүй мэдээг нийтлэхээсээ татгалзах зориг танд бий юу?
Г.О. Агуулгаас нь шалтгаална. Жишээ нь, манай сонины баримталдаг зарчим бол хувь хүний хэтэвч, хөнжлийг сөхөхгүй, эрх чөлөөнд халдахгүй. Харин сэтгүүл зүйн үүрэг гэж хүлээн зөвшөөрөгдөх, зарчим хөндсөн, олон хүнд сэрэмжлүүлсэн мэдээллийг бол мэдээлэхээс аргагүй. Тийм мэдээллийг мэдээлээгүйгээс үүдэх нийгмийн хохирол хамаагүй их л дээ. 

А.А. Та сэтгүүлчийн хувиар олон хүнтэй уулзаж байсан байх. Тэднээсээ хамгийн гайхамшигтай хүн гэвэл хэнийг хэлэх вэ, сэтгүүлч хүн тэднийхээ төлөө юу хийж чадах вэ?
Г.О. Сэтгүүлчийн ажлын буянаар би олон гайхамшигтай хүнтэй уулзсан, цаашид ч уулзана. Бас огт уулзаагүй хүмүүсээ нэгтгээд хэлэхэд Монголын сор болсон гайхамшигт хүмүүсээ төр анхааралдаа аваасай гэж боддог. Жишээ нь, бид өнөөдөр яаж ч муулаад Жанцанноров, Баабар, яруу найрагч Лхагвасүрэн, олимпийн анхны аварга Түвшинбаяр, үе үеийн Ерөнхийлөгч нар бол яахын аргагүй түүхэн хүмүүс. Харин ч бид энэ хүмүүстэй түүхийн нэгэн үед хамт амьдарч байснаараа бахархана. Тийм учраас монголын оюун санааг тээж яваа ийм хүмүүстээ төр миний бодлоор болдог бол хаа нэгэн газар хаус барьж өгөөсэй, үлдэж байгаа амьдралаа Монголынхооо төлөө зориулах боломжийг нь гаргаж өгөөсэй гэж боддог. Тэгэхдээ тэр хаусыг хувьд нь өгөхгүй, хожим тэдгээр агуу хүмүүсийн гэр музей болгох байдлаар зохицуулсан улс орнууд байна. Манайхан болохоор амьдад нь хайрлаагүй, өгөх ёстойг нь өгөөгүй, тэр хүнээс авах юмаа авч үлдээгүй хэрнээ өнгөрсөн хойно нь хөшөө  босгож, нэрэмжит гудамж бий болгож, уралдаан тэмцээн зохиодог. Тэрний оронд Дани улс хүүхдийн зохиолч Андерсоны гэр музейг бэлтгэсэн шиг тэнд нь амьдруулж, үзмэрүүдийг өөрсдөөр нь бэлдүүлж болдоггүй юм байх даа л гэж боддог.