Орос дахь халимаг монголчуудын тоо эдүгээ хоёр зуун жилийн өмнөхөөсөө өсөх бүү хэл, улам буурчээ. 1771 онд хаант Орост халимаг монголчуудын тоо 250 000 орчим байжээ. 1926 онд Оросын Халимагт 107 000 халимаг монгол хүн амьдарч байсан бол 1959 онд дөнгөж 64 900 халимаг монгол хүн амьдарч байлаа. Эдүгээ Халимаг Тангч улсад 159 000 халимаг монгол хүн амьдарч байна. Хэзээ дуусах нь мэдэгдэхгүй Орос-Украины дайны дараа халимаг, буриад монголчуудын тоо хэрхэн яаж буурахыг хэн мэдэх билээ.

Буддын сударт “Жаргалын дор зовлон нуугдсан байдаг. “Их идэх дуртай хүн их идээд байвал өвчин хүрч зовлон болно. Их унтах дуртай хүн унтаад байвал өвчин болно. Шунал тачаалтай хүн түүндээ хөтлөгдвөл зовлон болно” гэж бичсэн байдаг. Буддын сударт “Нэг ямаатай хүн нэг ямааны дайтай зовлонтой байдаг” хэмээн бичсэн байдаг. Тэхлээр мянган хоньтой мянгат малчин хүн мянган хонины чинээ зовлонтой гэсэн үг.

Украинчууд шинэ оноо өвлийн хүйтэнд цахилгаан ч байхгүй, ус ч байхгүй хүнд нөхцөлд подвалд өнгөрөөв. Оросын армийн украины энгийн хот руу хийсэн пуужингийн цохилт украины дэд бүтцийг ихэд сүйрүүлэв. Энгийн хүмүүс их өртөж үхэв.

Ер нь дэлхийд хамгийн том гүрэн байгуулсан улс бол англичууд, монголчууд, оросууд байдаг юм. Англичууд 35 сая квадрат км газар нутагтай, монголчууд 33 сая квадрат км газар нутагтай, орос зөвлөлтүүд 22 сая квадрат км газар нутагтай их гүрнийг байгуулсан байдаг юм. Сүүлийн 100 - 200 жилийн түүхийг харахад өрнө дахинаас англи үндэстэн, дорно дахинаас япон үндэстэн дэлхийг тэргүүлж манлайлсан байдаг. Арлын үндэстний онцлог бол эх газрын үндэстнээс эрс ялгаатай. Эх газраас хэн ч ирж бидэнд туслахгүй тул аралын үндэстэн бид бүх зүйлээ өөрсдөө бүтээж хүчирхэг үндэстэн болох ёстой гэсэн үзэл аралын хүн бүрийн яс маханд нь шингэсэн байдаг.Ийм ч учраас тэд хамгийн түрүүнд далайн чанадаас түүхий эд тээвэрлэн авчрах хамгийн том далайн хурдан хөлөг онгоцуудаа бүтээж аж үйлдвэрийн хүчирхэг улс болж чадсан юм.

Эрдэм сурахад бас нэг энгийн арга буй. Тэр бол харьцуулсан судалгаа, дүгнэлт хийх арга. Энэ аргыг би Хэнтий нутагтаа ажиллаж байхдаа сурсан юм. Би 28 настай байхдаа дэлхийн хэмжээний нэг томоохон ном бичих юм сан хэмээн их боддог байлаа. Надад миний сонирхдог зүйл болох дэлхийн түүх, дэлхийн соёл, шашин, дэлхийн өндөр хөгжилтэй орнуудын талаар хэвлэгдсэн ном судар сэтгүүл нилээд байсан юм.

Ер нь Турк орон эртнээс баялаг түүхтэй ч орон юм, ​кино зохиол нь төрөл бүрийн сэдвээр сайн зохиомжтой сонирхолтой хэлбэрээр бичсэн байдаг тул кино урлаг нь амжилт олж байна даа. ​Сүүлийн жилүүдэд Туркийн кино урлаг өсөн дэвжиж дэлхийн тавцан дээр гарч байна шүү, үзэгчид ээ.