Эх оронч байх сайхан. Үгүйдээ л бахархал. Энэ бол ердөө л өөрийн улс үндэстэн газар шороондоо элгэн хайртай байх тухай яриа.

180 сая хүн амтай СССР-т баривчлах хүний тоон хязгаарын 1937 оны долдугаар сарын 30-ы өдрийн тушаалаар 258 950 хэмээн тогтоосон нь нийт хүн амын 0,15 хувь болж байна. Гэтэл Монголд 800 орчим мянган хүн амын 57 мянга 938 (Чойбалсангийн өөрийн тооцоогоор), эсвэл 88 мянга 110 (ДЯЯ-ы “дайсан” хэмээн бүртгэснээр)-ыг нь баривчлагджээ. Энэ нь нийт хүн амын 7-11 хувь болж байна. Баривчлагдсан таван хүн тутмын гурвыг цаазлан хороожээ. Насанд хүрсэн эрэгтэйчүүдийн тав тутмын нэгийг алсан

Юмс үзэгдлийг судлах болон эдгээрийн хоорон дахь холбоосыг тогтоон олж авах мэдлэгийн олонлогийг шинжлэх ухаан гэнэ. Үгүйдээ л толь бичигт ингэж тодорхойлжээ. Шинжлэх ухаан нь дээшээ доошоо, гадагшаа дотогшоо хязгааргүй.

Энэ өгүүлийг би 2014 онд бичихдээ өнөөдрийн Путины дэлхийн улс төрийн тайзан дээр гаргаж буй авир нь Дэлхийн хоёр дайны хоорон дахь Гитлерийнхтэй ямар нэг байдлаар тун төстэй байна гэдгийг хэлэх гэсэн юм. Энэ егөөт санааг уншигчид төдийлөн ойлгоогүй, ойшоогоогүй байх. Тэгэхээр нь тэр дор нь “Их дайны өмнөх дэлхий”, “Задарлын өмнөх Орос орон” гэж хоёр өгүүлэл мөн 2014 онд бичиж нийтэлсэн. Энэ удаа 2014 онд бичсэн “Гитлер” өгүүллийнхээ зарим газарт тодруулга хийх зорилгоор өнөө болж буй зарим төстэй байдалд бяцхан нэмэлт шургуулав.

Хань улсын хаан Ван Ман (Wang Mang) Хятадад дагаар орсон өмнөд Хүннү нарын талаар зарлиг болгон “Одоо тэд бидний эсрэг биш, харин бидэнд дагаар орж захирагдах болсон тул үүнээс хойш тэднийг Шюннү (догшин боолууд) гэлгүй, харин Гүннү (Журамт боолууд) гэж нэрлэсүгэй” гэсэн байдаг. Өмнөд хүннү нар Монголын өндөрлөгт 215 он хүртэл ямар нэг улс төрийн тодорхой роль гүйцэтгэсээр ирсэн хэдий ч эцэст нь дунху аймгийнхан оройлон гарч ирснээс хойш тэдэн дунд шингэн алга болсон аж.

Монголын эртний нийслэл Хархорумыг малтан судлаад ерөнхий төрхийг нь гаргаж ирэхэд цагтаа дэлхийн нийслэл гэгдэж байсан Төв Азийн цээжин дэх энэ хотын яг төвд нь сүндэрлэх баганан модны оройд загалмайн шашны нэгэн бэлгэ тэмдэг болсон далавчтай архангелийн бүрээ үлээж байгаа том баримал байрладаг байжээ. Парисын их мастер Вильгельм Гильмом Бушьегийн Мөнх хаанд зориулан урласан энэхүү мөнгөн модот оргилуур нь дээрээ дөрвөн могойтой ба тэдгээрийн тус болгоны амаар цорго гарч, доорх тоссон дөрвөн тогоонд дөрвөн амттан болох архи, дарс, айраг, бал гоожуулна. Рүбрүк энэ гайхамшигт бүтээлийг нүдээр үзсэн төдийгүй дархан Вильгельмтэй нь уулзаж учирч байв.