1904 онд Ян Хазбэндээр толгойлуулсан англи цэрэг Төвдөд орж ирэв. Хожмын түүхэнд ил болсноор англичууд Төвдийг эзлэх гэсэн юм биш байж. Орос улсын зорилго нь зүүн урагшаа Монгол, Шинжаан, Төвдийг, баруун урагш Ираныг өөртөө нэгтгэх гэж, ингэснээр Британийн өмнөд Ази дахь колончлолтой хил нийлэх, улмаар хилээ Энэтхэгийн далай хүргэх санаатай Англитай 150 жил шөргөөцөлдсөн юм.

Хүн төрлөхтөн уул уурхай ашигладаг болоод хэдий жил болснийг хэлэхэд хэцүү. Хүн буй болохоос өмнө хомо нэндэртальчууд зэвсэг багаж хийхийн тулд цахиур олзворлож байсан археологийн олдвор бий.

1990 он гэхэд коммунист систем нуран унаж бараг тавин жил үргэлжилсэн хүйтэн дайн зогслоо. Зөвхөн хүйтэн дайны зөрчил дээр амьдарч байсан Этиоп, Ангол, Өмнөд Йэмэн, Никарагуа, Конго, Сальвадор, Камбож мэтийн орон дахь коммунист маягийн дэглэмүүд тэр дороо даган сөхөрсөн юм.

Доктор Чоёгийн Даваадаш “Монголын нийгмийн шилжилтийн зарим онцлог, ээдрээ” гэсэн судалгааны өгүүлэл бичиж хэвлүүлжээ. Өдгөө Монгол орон нийгмийн нэг тогтолцооноос шал өөр тогтолцоо руу шилжилт хийж эхэлсний 25 жилийн ой тохиож байна.

Улаанбаатар маань хэдийнээ саятан хот болжээ. Хотын хүн амын тоог захиргааны аргаар тогтоодог байсан үе өнгөрсөн. Иргэд оршин суух газраа өөрсдөө сонгох эрхтэй болсноос хойш хот руу нүүх нүүдэл эрс нэмэгдсэн.

Ээж маань наян нэгэн насандаа тэнгэрийн оронд явлаа. Ээжийнхээ ная гаруй жилийн туулсан амьдралыг эргээд бодохоор ХХ зууны Монголын эмгэнэлт -дэвшилтэт, гомдмоор – бахархамаар түүх нүдний өмнө хөврөх мэт санагддаг.