Хохироож байж хождог Мальтусын ертөнц улстөрийн хөгжилд асар үр дагавартай байсан, тэгээд ч өнөөгийн хөгжлөөс огт өөр. Мальтусын ертөнцөд эд баялагтай хувь хүмүүст түүнийгээ үйлдвэр, шинжлэх ухааны судалгаа, боловсрол зэрэг урт хугацааны эдийн засгийн өсөлт авчрах үйлсэд хөрөнгө оруулах сонголт бага байлаа.

Түүхч, дипломатич Равдангийн Болдын бичсэн энэ өгүүллийг илүү олон хүн уншихыг нь бодож өөрийн буланд тавьлаа. Шинэ баримт олсон, олсноо нэгтгэн сүрхий дүгнэлт хийсэн энэ өгүүлэл маш сонирхолтой санагдав. Р.Болд нь Тайваны, Конгрессийн номын сангийн зэрэг олон архив ухаж Монголын нэн шинэ түүхийн цагаан толбо болсон зөндөө материалыг эргэлтэнд оруулсан нэгэн.

Дээр үед жаран найм гэж нэг содон тоо байсан юм. Хулхи юмыг тэгэж нэрлэдэг байлаа. Юу гэвэл “Жаран долоо” гэж Америкийн Вэльс машины орос хувилбар бий. “Жаран ес” гэхээр өнөө америк машиныг танигдахгүй болгосон “ориг” орос машин болчиж буй нь тэр.

Инститүт бол тогтвортой, үнэ цэнэтэй, дахин давтагддаг хэв маягтай. Харин төр хэмээх инститүтийн тухайд гэвэл тодорхой газар нутагт ганцаараа хүчирхийлэх эрхтэй хууль ёсны байгууллага төдийгүй түүний орчин үеийн шалгуур нь мэргэшсэн ур чадварт үндэслэсэн хөдөлмөрийн хуваарьтай, иргэддээ ялгаваргүй ханддаг засаглалтай, төр нь ажилд авахдаа тал тохой татдаггүй гэх мэт.

Бирж гэдэг бидэндээ шинэ юм болохоос зарим түүхчдийн нотолж буйгаар эртний Мезапотомд, мөн эртний Ромд байсан гэж үздэг. Юутай ч орчин үеийн хэлбэр нь 1602 онд байгуулагдсан Голландын Дорнод Энэтхэг компаниас буй болжээ. Тэд өнөөгийн Индонез руу аялахын тулд бонд гарган зарж хөрөнгө босгожээ.

Улаанбаатар үүссэн цагаасаа л эхлээд утаатай байсаан. Түүх шастирт тэмдэглэснээр Хүрээ нь Туул голын хөвөөнөө 100 орчим жил нүүдэллэжээ. Одоогийн баримжаагаар Уубулангаас Шувуу фабрикийн хоорон дахь 70 орчим км газар голоо дагаад нүүгээд байсан гэсэн үг.