Манай хуучны сургах арга нь Лигети, Пеллио, Руднев нарын заадаг аргатай төстэй, хэл зүй заагаад дараа нь уншуулах гэхээсээ илүү уншиж үзэж байж өөрөө тэр эхээс хэл зүйг ажиглаж мэдэх авах дэс дараалалтай, өөрөөр хэлбэл одоогийн бидний сургалтаас яг эсрэг чиглэлтэй байсан ажээ.
“Энэ бол миний амьдрал бүтээл. Ингээд салж таралгүй, нэг л газар хадгалагдахаар боллоо. Ганц нэгээр нь салгаж огт болохгүй. Юуг ч зарж болохгүй. Судлаач нар ирж судалгаагаа хийж байж болно” гээд сэтгэл нь их л хангалуун байлаа.
Хориод том төмөр шүүгээнд түүний захидлууд хадгалагдаж байна. Энэ бүхнээс ялангуяа Поппе, Мостарт, Рахевилз, Санжеев нартай бичилцсэн захидал нь хувийн гэхээсээ илүү Монгол хэлний үг авиа, бичиг дурсгалыг хэлэлцсэн, шийдсэн аястай учраас Монгол судлалд маш чухал болох нь дамжиггүй.
Монгол, хятад, перс, араб судлал, толь бичиг, орчуулга, түүх, хэл шинжлэл, уран зохиолын асар их өв дотор орсон маань тодорхой байв. Үе үе Кливез яаж ийм их бүтээл туурвиж чадсан байна аа гэж миний бие уулга алдана.
Сонгодог Монгол бичгийн өмнөх үеийн ихэнх чухал томоохон бичгүүдийг Кливез шиг нарийн, төгс, бүр цааш нь тайлбарлах юмгүй болтол нь судалсан эрдэмтэн үгүй. Хожмын эрдэмтдийн хувьд зүгээр авч хэрэглэхээс, үргэлжлүүлэн сайжруулах аргагүй гэмээр болтол нь ингэж сайтар судалсан...