ИОСИФ БРОДСКИЙГ ШҮҮСЭН ХУРАЛ

Хожмын утга зохиолын Нобелийн шагналт аугаа найрагч Иосиф Бродскийг 1964.2.18-нд нийгмийн хөдөлмөрөөс зайлсхийж паразит амьдралаар биеэ авч явсан хэргээр шүүжээ. Хэдийгээр тэрээр 15 наснаасаа ажил хөдөлмөр хийсэн боловч олон удаа ажлаа сольсон ба завсар хооронд нь тасалдсан учир нийгмийг шимэгчилж амьдарсан хэмээн буруутгагджээ. Хуралд шүүгч нь яллагч-прокурорын үүрэг гүйцэтгэв Шүүх ажиллагааг сэтгүүлч Фрида Вигдорова тэмдэглэж авсан байна.

Шүүгч: Та юу хийдэг вэ?

Бродский: Би шүлэг бичдэг. Бас орчуулдаг. Миний бодоход...

Шүүгч: Больж үз, ямар ч "миний бодоход" байхгүй. Зөв зогс! Хана налж болохгүй! Шүүгч рүү хар! Шүүхэд зөв хариулна шүү! (Над руу хандан):Тэнд суугаа хүн тэмдэглэл хийхээ яг одоо боль! Эсвэл би чамайг шүүхийн танхимаас хөөж гаргана шүү. (Бродскийд хандан): Та байнгын ажилтай юу?

Бродский: Би үүнийгээ байнгын ажил гэж боддог.

Шүүгч: Яг тодорхой хариул!

Бродский: Би шүлэг бичсэн. Үүнийгээ хэвлэгдэнэ гэж бодож байна. Миний бодоход...

Шүүгч: Наад "Миний бодоход" чинь бидэнд пад байхгүй. Та яагаад ажил хийдэггүй юм бэ? Энэнд л хариулт өгөөдөх гэж байна.

Бродский: Би ажил хийдэг. Би шүлэг бичдэг. 

Шүүгч: Бидэнд наадах чинь хамаагүй. Таныг ямар байгууллагатай холбоотой байсныг л бид сонирхож байна.

Бродский: Би хэвлэлийн газартай гэрээ хийсэн.

Шүүгч: Тодорхой хариул. Таны хийсэн гэрээ чинь өөрийгөө тэжээхэд хангалттай юу? Ямар өдрөөс, хэдий хэмжээний мөнгөн дүнгээр гэрээ хийсэн бэ?

Бродский: Яг сайн санахгүй байна. Бүх гэрээ манай өмгөөлөгчид байгаа.

Шүүгч: Чамаас асууж байна.

Бродский: Миний орчуулсан хоёр ном Москвад хэвлэгдсэн... (тоочив).

Шүүгч: Та хэр удаан ажилласан бэ?

Бродский: Ойролцоогоор...

Шүүгч: "Ойролцоогоор" чинь бидэнд хамаагүй!

Бродский: Таван жил.

Шүүгч: Та хаана ажиллаж байсан бэ?

Бродский: Үйлдвэрт. Геологийн экспедицид...

Шүүгч: Та үйлдвэрт хэр удаан ажилласан бэ?

Бродский: Нэг жил.

Шүүгч: Юугаар?

Бродский: Зорох машины техникчээр.

Шүүгч: Та ямар мэргэжилтэй вэ?

Бродский: Яруу найрагч, яруу найрагч-орчуулагч.

Шүүгч: Таныг яруу найрагч гэдгийг хэн хүлээн зөвшөөрсөн бэ? Таныг яруу найрагчдын тоонд хэн оруулсан юм?

Бродский: Хэн ч биш. (Санаа алдав) Тэгвэл хэн намайг хүн төрөлхтний тоонд оруулсан болж байна?

Шүүгч: Та тэгээд энэндээ суралцсан уу?

Бродский: Юунд?

Шүүгч: Яруу найрагч болох гэж? Тэднийг бэлтгэдэг, сургадаг... Та найрагч болох гэж хаана суралцсан, төгссөн...

Бродский: Би мэдсэнгүй... Энийг боловсрол олгодог гэж бодоогүй.

Шүүгч: Тэгээд яаж?

Бродский: Би үүнийг... (итгэлгүйхэн)... Бурханаас...

Шүүгч: Шүүхэд өгөх өргөдөл санал байна уу?

Бродский: Яагаад намайг баривчилсныг л мэдмээр байна.

Шүүгч: Энэ чинь санал биш асуулт байна.

Бродский: Тэгвэл надад санал алга.

Шүүгч: Өмгөөлөгчөөс асуух зүйл байна уу?

Өмгөөлөгч: Тийм ээ. Иргэн Бродский, та орлогоо гэр бүлдээ нэмэрлэдэг үү?

Бродский: Тэгдэг.

Өмгөөлөгч: Аав, ээж чинь бас мөнгө олдог уу?

Бродский: Тэд тэтгэвэртээ гарсан.

Өмгөөлөгч: Та тэдэнтэйгээ хамт амьдардаг уу?

Бродский: Тийм ээ.

Өмгөөлөгч: Тэгэхээр таны олсон орлого гэр бүлийн төсөвт нэмэр болдог уу?

Шүүгч: Та асуулт асуухгүй, ерөнхийд нь хэлж байна. Та түүнд хариулахад нь тусалж байна. Битгий ерөнхийд нь асуугаад бай.

Өмгөөлөгч: Та сэтгэцийн эмнэлэгт бүртгэлтэй юу?

Бродский: Тийм ээ.

Өмгөөлөгч: Та хэвтэн эмчлүүлж байсан уу?

Бродский: Тийм ээ, 1963 оны 12-р сарын сүүлээс энэ оны 1-р сарын 5 хүртэл Москвагийн Кащенкогийн эмнэлэгт.

Өмгөөлөгч: Өвчин чинь таныг нэг газар удаан хугацаагаар ажиллахад саад болсон гэж санагдаж байна уу?

Бродский: Магадгүй. Тийм байх. Ер нь би мэдэхгүй байна. Үгүй ээ, би мэдэхгүй. 

Өмгөөлөгч: Та Кубын яруу найргийн түүвэрт орчуулсан шүлгээ тавьсан уу?

Бродский: Тэгсэн.

Өмгөөлөгч: Та испани романс орчуулсан уу?

Бродский: Орчуулсан.

Өмгөөлөгч: Та Зохиолчдын эвлэлийн орчуулгын хэсэгтэй холбоотой байсан уу?

Бродский: Байсан.

Өмгөөлөгч: Орчуулгын хэлтсийн товчоооос гаргасан зан характерийн тодорхойлолтыг хавтаст хэрэгт хавсаргаж өгөхийг шүүхээс хүсч байна... Бас нийтлэгдсэн шүлгийн жагсаалт... Гэрээний хуулбар... Мөн би иргэн Бродский эрүүл мэндийн шалтгаанаар байнгын ажил хийхэд саад болсон эсэхийг тогтоохын тулд үзлэгт оруулахыг хүсч байна. Цаашлаад иргэн Бродскийг цагдан хорихоос нэн даруй суллахыг хүсч байна. Түүнийг гэмт хэрэг үйлдээгүй байхад цагдан хорьсон нь хууль бус гэж үзэж байна. Тэр байнгын оршин суух газартай учраас шүүхээс дуудсан цагт хэдийд ч ирж болно.

Шүүгч: Танд асуух зүйл байна уу?

Бродский: Надад нэг хүсэлт байна, миний хоригдож байгаа өрөөнд цаас, үзэг өгөөч.

Шүүгч: Та үүнийг цагдаагийн даргаас гуйх хэрэгтэй.

Бродский: Би асуусан, тэр татгалзсан. Би цаас, үзэг л гуйж байна.

Шүүгч (зөвшөөрөх янзтай): За, би тэдэнд дамжуулнаа.

Бродский: Баярлалаа.

Шүүгч: Таны шүлэг гэгчийг авч үзнэ, гэхдээ хувийн дэвтрийг нь хураах шаардлагагүй. Иргэн Бродский, 1956 оноос хойш та 13 төрлийн ажилтай болсон. Та үйлдвэрт нэг жил ажиллаад зургаан сар ажилгүй болсон. Зуны улиралд та геологийн судалгааны багт байсан, тэгээд дөрвөн сар ажиллаагүй ... Та яагаад завсар хоорон дахь хугацаанд ажил хийхгүй, шимэгч амьдралын хэв маягтай байснаа шүүхэд тайлбарлана уу?

Бродский: Би завсар хооронд нь ч ажилласан. Би одоо ч хийж байгаа тэр зүйлээ хийж байсан: Би шүлэг бичсэн.

Шүүгч: Тэгэхээр та шүлэг гэгчээ бичсэн юм уу? Байнга ажлаа солихын ач тус юу вэ?

Бродский: Би 15 настайгаасаа хөдөлмөрлөж эхэлсэн. Би юм болгоныг сонирхдог. Амьдрал, хүмүүсийн талаар аль болох ихийг мэдэхийг хүссэн учраас ажлаа сольдог байсан.

Шүүгч: Та эх орондоо хэрэгтэй юу хийсэн бэ?

Бродский: Би шүлэг бичдэг. Энэ бол миний ажил. Би үүндээ итгэлтэй байна... Миний бичсэн зүйл зөвхөн одоо ч биш, хойч үедээ ч хүнд тустай гэдэгт би итгэдэг.

Үзэгчдийн дуу хоолой: Яасан их томорч байнаа, наадах чинь! Хий юм төсөөлдөг бололтой!

Өөр нэг хоолой: Тэр бол яруу найрагч. Ингэж бодох эрхтэй. 

Шүүгч: Тэгэхээр та өөрийнхөө шүлэг гэгчийг хүмүүст тустай гэж бодож байгаа хэрэг үү?

Бродский: Та яагаад "шүлэг гэгч "гэж нэрлэээд байгаа юм?

Шүүгч: Бид таны шүлгийг "гэгч" л гэж нэрлэнэ, яагаад гэвэл бид тэрийг чинь өөрөөр ойлгох арга алга.

Сорокин (улсын яллагч): Та хойч үеийнхний тухай ярьж байна. Үнэхээр өөрийгөө одоо үеийнхэн ойлгохгүй гэж бодож байна уу?

Бродский: Би тэгж хэлээгүй. Зүгээр л миний шүлгүүд хэвлэгдээгүй учраас хүмүүс мэддэггүй.

Сорокин: Хэрэв тэд мэддэг байсан бол та бусдад танигдана гэж бодож байна уу?

Бродский: Тийм ээ.

Сорокин: Та өөрийгөө сониуч зантай гэлээ. Та яагаад Зөвлөлтийн армид алба хаахыг хүсээгүй юм бэ?

Бродский: Би ийм асуултад хариулахгүй.

Шүүгч: Хариул!

Бродский: Би цэргийн албанаас чөлөөлөгдсөн. "Хүсээгүй" биш, харин чөлөөлөгдсөн. Энэ бол хоёр өөр ойлголт. Би хоёр ч удаа чөлөөлөгдсөн. Эхний удаа аавын бие муудсан, хоёр дахь удаад нь миний бие өвдсөн.

Сорокин: Та олсон мөнгөөрөө амьдрах боломжтой юу?

Бродский: Энэ боломжтой. Одоо шоронд надад өдөрт 40 копейк зарцууллаа гэсэн бичигт дандаа гарын үсэг зуруулж байгаа. Би эрх чөлөөтэй байхдаа өдөрт 40 копейкоос ихийг олдог.

Сорокин: Гэхдээ та гутал, хувцас өмсөх хэрэгтэй биз дээ.

Бродский: Надад нэг костюм байгаа, хуучин хувцас. Надад өөр юм хэрэггүй.

Өмгөөлөгч: Таны шүлгийг мэргэжилтнүүд хянаж үзсэн үү?

Бродский: Тийм ээ. Чуковский, Маршак нар миний орчуулгыг маш их үнэлдэг. Би байгаагаасаа ч дээгүүр үнэлгээ авсан.

Өмгөөлөгч: Зохиолчдын эвлэлийн орчуулгын хэлтэстэй холбоотой юу?

Бродский: Тийм ээ. "Анх удаа орос хэлээр" хэмээх альманахад польш хэлнээс орчуулсан шүлгээ уншиж байсан.

Шүүгч (өмгөөлөгчид): Та түүний нийгэмд хэрэгтэй ажлынх нь талаар асуух ёстой атал уншсан ярьсаныг нь асуугаад байна.

Өмгөөлөгч: Орчуулгууд нь ч бас л нийгэмд хэрэгтэй ажил.

Шүүгч: Бродский, та ажил сольсон завсрын хугацаанд яагаад хөдөлмөр эрхлээгүйгээ шүүхэд тайлбарлаж өгнө үү?

Бродский: Би ажилласан. Би шүлэг бичсэн.

Шүүгч: Гэхдээ энэ нь таныг хөдөлмөр эрхлэхэд саад болоогүй.

Бродский: Би хөдөлмөрлөсөн. Би шүлэг бичиж байсан.

Шүүгч: Гэхдээ үйлдвэрт ажилладаг мөртөө шүлэг бичдэг хүмүүс байдаг. Ингэхэд юу саад болсон юм?

Бродский: Гэхдээ хүмүүс бүгд адилхан биш. Үсний өнгө, нүүрний хувирал гээд л...

Шүүгч: Энэ бол таны нээлт биш. Үүнийг бүгд мэднэ. Коммунизм руу чиглэсэн манай агуу дэвшилт хөдөлгөөнд өөрийнхөө оролцоог хэрхэн үнэлэж байгаагаа тайлбарлана уу?

Бродский: Коммунизм байгуулна гэдэг зүгээр л нэг суурь машины дэргэд зогсох юмуу газар хагалах биш. Энэ нь бас оюуны хөдөлмөр бөгөөд энэ нь...

Шүүгч: Сүржин үг хэллэгээ зогсоо! Харин ирээдүйд ажлаа хэрхэн зохион байгуулахаар төлөвлөж байгаагаа хэл.

Бродский: Би шүлэг бичиж, орчуулахыг хүссэн. Гэхдээ энэ нь нийтээр хүлээн зөвшөөрөгдсөн хэм хэмжээтэй зөрчилдөж байгаа бол байнгын ажилтай болсон ч гэсэн шүлэг найргаа бичсээр байх болно.

Ардыг төлөөлөгч Тяглы: Энд байгаа бүх хүн хөдөлмөр эрхэлдэг. Яаж ийм удаан ажилгүй байж чадав аа?

Бродский: Та миний ажлыг хөдөлмөр гэж үзэхгүй байна. Би шүлэг бичсэн, үүнийгээ ажил гэж боддог.

                                                  ҮРГЭЛЖЛЭЛ БИЙ...

Бродскийг шүүсэн хурлын ажиллагааны фото зураг