Энэ хорвоо дээр жам ёсны юм гэж байдаг. Байгалийн хууль болгон жам ёсных. Харин нийгэмд үйлчилж байгаа дэг жаяг, зан заншил, хууль ёс болгон жам ёсных байж чаддаггүй. Ялангуяа төр зохицуулаад л, төр санаачлаад л, төр удирдаад ирэхээр л юм болгон нь жам ёсных бус болдог. Жам ёсны бус байхаараа хөгжих, үргэлжлэх, дэвжих газаргүй болон, дэндүү хиймэл болж энэ нь харин эрт орой алин боловч ёстой жам ёсоороо “үхдэг”. Үүний хамгийн тод жишээ нь ердөө 70-80 жилийн өмнө хуваагдан нийгмийн тогтолцооны хувьд шал өөр замаар явсан нэг үндэстэн болох солонгосчуудыг өнөөгийн байдал харуулж байна. ХХ зуунд явсан монголчуудын зам мөр ч Хойд Солонгос шиг байсан. Хүний нийгэм дэх жам ёсны зүйл хувь хүн, гэр бүл, хувийн өмч, хувийн хэвшлээс үүдэлтэй байдаг. Сэдэл чухам хувь хүний эрх ашигтай яв цав нийцэж байж л жам ёсны болно. Хувийн сэдлээс эх авсан, нэгэнт бий болон хэлбэршсэн жам ёсны зүйлийг улам хөхиүлэн дэмжих нь л төрийн үүрэг. Ийм төртэй улс орон л жам ёсоороо баялагт хүрдэг билээ.

Дэлгэц дээр хөөр баяр болсон Ерөнхийлөгчийн дүрс тодорлоо. Тэрээр “Ю”-г эрин зууны суут хүн гэж магтаад ийм их гавъяа байгуулсан учраас улсынхаа бүх одон медаль, цол хэргэмийг бүгдийг нь нэг дор олгож алдар гавъяаг нь мөнхжүүлэх зарлиг гаргав. Мөн энэ өдрөөс “Ю”-г Ерөнхийлөгчийн шадар сайдаар томилж байгаагаа зарлав.

Сая хэвлэгдэж гарсан МОНГОЛ ТҮҮХ-ийн дөрөв дахь хэвлэлийн хэсгээс сонирхуулж байна. 1300 орчим хуудастай, 2000 орчим эшлэлтэй, зуу гаруй зураг чимэглэлтэй, хоёр боть бүтээл.

Юутай ч энэ өөрчлөлт тодотгол нь УИХ, Засгийн газрыг өнөөгийн байгаагаас нь илүү том хямралд орохоос сэргийлж чадсан гэж боддог. Энэ бол Энхбаяр бид хоёрын хамтын бүтээл, тухайн үеийн парламентийн нийт гишүүдийн оролцоо юм. Би энэ тухай урьд нь огт бичиж, нийтэд заралж байгаагүй, зөвхөн өөр дотроо л бахархаж байсан билээ. Сохор хүн дүйвээнээр, соотон нохой чимээнээр гэгчээр сонгуульд зориулж мушгин гуйвуулсан яриа хийрхэл дэлгэрсэнд олон түмэн ямар ач холбогдолтой болсныг нь ойлгосон юмгүйгээр автаад ирэхээр тэдэнд таалагдах гэсэн зүхэл хараал үерийн ус шиг. Олны энэ ойлголтгүй байдал түр зуурынх гэж бодож байна. Цагийн аяст хүмүүс ойлгоно. Тэр цагт Энхбаяр бид хоёрыг зөв алхам зөв цагт нь зоригтой хийжээ гэж үнэлэх болно.

Нэг хэлнээс нөгөө рүү үг, ухагдахуун шилжих нь хэл хоорондын харилцан солилцоо биш. Үг зээлдэх нь тухайн хоёр үндэстний соёлын харилцааны үр дагавар юм. Гэхдээ үг зээлэх нь соёлын харилцаанд байгаа хоёр хэлний хооронд гол төлөв нэгээс нөгөө рүү чиглэдэг болохоос харилцан солилцдоггүй тэгш бус байдал илүү ноёрхдог. Энэ тохиолдолд үг зээлдэж байгаа явцад оролцож буй хэлнүүдийн аль үндэстэн нь давуу эрх мэдэлтэй, нэр хүндтэй, илүү хөгжсөн, эд баялагаар дээр зэргээс хамаарч үг зээлэх нь ихэвчлэн нэг урсгалтай байдаг.

Америк долларын ханш унаж байна. Шинжээчдийн үзэж байгаагаар доллар унах ба хятад юань болон еврогийн ханш өсөх үзэгдэл цаашид бас үргэлжлэх бололтой.