2012 оны УИХ-ын сон­гуулийн үеэр нэгэн сайд надаас өөрийнхөө тухай хөрөг найруулал бичиж өгөхийг хүссэн юм. АНУ-д өн­дөр боловсрол эзэмшсэн бас ч шаггүй улстөрч. Би­чээд өгчихлөө. Гэтэл оройхон хэрд туслах нь утасдаж байна. “Сайд нэг юм тодруулаад өгөөч гэнэ. “Монгол  төрийн хүнд буулганд хоёргүй сэтгэлээр зүт­гэсэн...” гэж юү гэсэн үг вэ” гэлээ. Хэллээ.  “Хэнд ч  ойл­гомжтой биш үү. Төрийн их үйлсэд чин сэтгэлээсээ зүтгэсэн гэсэн үг л дээ.  Ма­найхан ихэд хүндэтгэсэн төрийн зүтгэлтнээ ингэж хэлж, бичдэг шүү дээ” гэв. Гэтэл “Буулга гэдэг нь юү гэсэн үг вэ” гэхээр “Чи морин тэрэг мэдэх үү” гэтэл “Мэднэ” гэж байна.  “Тэгвэл тэргэнд морь хөллөхөөр хүзүүн дээгүүр  нь тохдог дугуй юмыг буулга гэдэг юм ” гээд жаахан дургүй хүрлээ.

Гэтэл өнөөх маань “Аа, тэгвэл хоёргүй сэтгэлээр зүтгэнэ гэдэг нь  юү гэсэн үг вэ” гэв. “Урваж шарваж хувиа бодохгүйгээр чин сэтгэлээсээ зүтгэхийг монголчууд ингэж хэлдэг юм даа, дүү минь” гээд утсаа тасалчихлаа. Уур  хүрэх янзтай. Аяга цай ууж амжаагүй шахам байхад сайд нь өөрөө залгалаа. “Баясаа, намайг нээх морьтой зүйрлэх нь ч хаашаа юм бэ. Тэгээд ч морин тэрэг мэрэг чинь хоцрогдсон хөдөөний зүйл шүү дээ. Би чинь бас монголчуудын тэр бүр сураад байдаггүй сургуулийг дүүргэсэн хүн, чи мэднэ биз дээ. Хоёргүй сэтгэл мэтгэл ч гэх шиг. Хүн ганцхан сэтгэлтэй байвал болно биш үү” гэдэг байгаа. Уур хүрч байсан бол инээд хүрээд явчихлаа. Бүр хөх инээд шүү. (за ингээд бичихээр инээд чинь өнгөгүй байдаг юм. Юун хөх инээд вэ. Өөрөө монгол хэлээ мэдэхгүй байж зайлаач ээ... гээд сэтгэгдэл бичих  хүн гараад ирэх вий )...

Бодоод байх нь ээ,  юм үзээгүй хүмүүст юм үзээгүйн зовлон гэж байх юм. Оросын эрхшээлд байсан 70 гаруй жилийн хугацаанд сэхээтнүүд яриандаа орос үг хав­чуулж чамирхдаг байв. Харин 1990 оноос хойш америк соёлыг бишрэн дуурайснаар англи хэлний түрэмгийлэл эхэлсэн юм.  Дэлгүүр, гуанз, үсчин, шөнийн цэнгээний газар, албан байгууллагуудын хаяг англи үгээр бичигдэв. Бүр сүүлдээ телевизүүдын нэр, лого латин үсэгт шилжив. Монголын Үндэсний олон нийтийн телевиз (МҮОНТ)  бий. Уг нь ард түмний мэдэлд байх ёстой ганц телевиз гэнэ лээ. Гэхдээ энд өмчлөлийн тухай хөндөхгүй. Энэ телевизийн лого “MNB” гэж бий. Үндэсний ганц телевизийн нэр нь латинаар бичигддэг болохоор SBN, NBC, MNC, Eagle news,  Eagle live,  Star, Seven гэх арилжааны телевизүүдэд юү хэлэх билээ.  Хаа очиж харин сонинууд монгол нэртэй байгаа нь талархууштай. Англи нэртэй атлаа монгол хэлээр гардаг гэхдээ 10 үг тутмын хоёр нь англи галигтай сэтгүүлийн зуд нүүрлэж буй нь бас үнэн.  Би заримдаа боддог юм. Баруунд боловсрол эзэмшиж төрөлх хэлээрээ ярьж чадахгүй болтлоо америкжсан хүмүүст Монголд ажиллахад нь монгол хэл гай болдог байх гэж, муу ёр байгаа даа. Тэд осолдохгүй л монголоор ярьж байгаа боловч сэтгэлгээ нь монгол биш. Тэд монгол хэлээр албан бичиг боловсруулж чадахгүй.  Тэд монгол яруу найрагчийн монгол шүлгийг ойлгохгүй. Боломж л олдвол англиар ярьж биччих гээд “айлгах” үнэхээр  хэцүү. Монголоор  бичсэнийг ойлгохгүй байгаа бол монголоор сэтгэж чадахгүй байна гэсэн үг. Хэрэв монголоор сэтгэж чадахгүй байгаа бол Монголын төлөө цохилох зүрхтэй, шаналах сэтгэлтэй байна гэдэгт итгэж чадахгүй.  Гэхдээ би гадаад хэл сурахыг үзэн ядаад байгаа юм биш. Кока колаг орчуулж савла гээгүй. Жинс өмсөхөө боль гэсэнгүй. Бензийг орчуулаад монголоор бич гэсэнгүй. Гадаадад сурч боловсрохыг буруу гээгүй. Зөвхөн монгол хэлээ  битгий мартаач, мон­голоор бичиж, монголоор уншиж,  Монголдоо ядаж монгол хүн шиг байгаач л гэсэн юм.

Улам бүр даяаршин хавтгайрч хил хязгааргүй болж буй энэ орчлонд  хүн ам цөөнтэйн зовлонг эдэлж яваа манайх шиг ард түмэн эх хэл, үндэсний соёлоо сахин хамгаалж, хүндэтгэн дээдэлж гэмээнэ  уусахгүй үлдэж чадах ганц боломж гэж бодох юм. Өөрийн гэсэн хэл, бичиг үсгийн соёлгүй улсыг ер нь ямар тусгаар улс гэх билээ. Өдрөөс өдөрт эх хэлнийхээ дархлааг  алдаж буй бид өөрсдийгөө л буруутгахаас биш англи хэлэнд өсөрхөх  шалтгаан байхгүй. Бид өөрсдөө л эх хэл рүүгээ түрэмгийлэл үйлдэж буй балмад хүмүүс. Тээр жил  Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж АНУ-д айлчлах үеэрээ  “Google “ компаниар   орлоо.  Тус компанийн хайгуулын системд монгол хэлийг оруулах хүсэлтэйгээ хэлэхэд “Монгол хэлийг оруулж бололгүй яахав. Гэхдээ энэ хэлээр ядаж 10 сая хүн ярьдаг байх ёстой” гэсэнсэн. Дэлхий даяар тархан суурьшсан монгол угсаатнууд  биш юм гэхэд  эх нутагтаа суугаа  гурван саяулаа бид монголоороо ярьж бичиж, чадаж байгаа билүү гэж өөрийн эрхгүй бодсон шүү.