"Сила Сибирь-2" төслийг хятадууд дэмжихгүй байгаа нь үнийн их багын тухай асуудал ер биш. Оросын хийг хямдруулж авснаар ийм том эдийн засагт гарах хожоо харьцуулахад тун өчүүхэн юм байгаа. Тэд огт хямдралын тухай маргалгүйгээр хий импортлох 30 жилийн гэрээ саяхан Катартай хийсэн. Памирыг давуулан төмөр зам татсанаар Туркмэнистанаас хангалттай хий нийлүүлэх бололцоотой боллоо. Оросууд үнийн талаарх шаардлага тавьсаныг нь зөвшөөрсөн ч хятадууд өөр нэг хүлээн авах бололцоогүй шаардлага нэмж олно. Угаасаа энэ хоолойгоор хий авахаас татгалзаж байгаа хэрэг. Энд үнэ хамаагүй. Энэ бол геополитикийн асуудал. Асуудал үнэ мөнгөнд биш, хоолой Монголоор дамжихад оршиж байгаа юм.
Энэ удаагийн Путины Монгол дахь айлчлал үнэндээ Халх гол биш. Ромын гэрээг тохуурхаж, гэрээнд нэгдсэн оронд зориуд айлчлан, яаж ч чадахгүй байгааг нь харуулах зорилготой. Түүнд Монголоос өөр ингэж дээрэлхэж чадах орон цаана нь байхгүй л дээ. Тэрээр мөн л Халх гол гэсээр 5 жилийн өмнө ирэхдээ 10 сая доллар цацаад л Монголын нийгмийг тэр чигээр нь хуйлруулж байлаа. Бид ч зүгээр олдож байгаа олзонд их бага гэлгүй нугасгүй, нүдээ ухаад өгөхөд бэлэн ард түмэн дээ.
Сүүлийн гуч гаруй жилд бараг 40 орчим “ардчилсан” нам төрж байсан боловч хувь заяа тэгж эргүүлсэн ч юмуу, Монгол улс нь хоёр намын тогтолцоотой болсон юм. Улс орныг гэрээр төсөөлөх юм бол гол тулгуур хоёр багана нь МАН, АН хоёр болж шалгаран үлдсэн. Энэ хооронд МАН нь Сэргэн мандлын нам, Эх оронч фронт, Ажилчны нам, Монгол ардын нам, Монгол ардын хувьсгалт нам гэх мэтээр дундаасаа салан тусгаарлаж “шинэ бие” төрүүлж байсан боловч цаг хугацааны шалгуураар МАН гэсэн ганц улс төрийн төвлөрөл дээр эргэж тогтсон. АН ч мөн ялгаагүй, Бүгд найрамдах нам, Монголын ардчилсан холбооны нам, Иргэний зориг нам, Ард түмнээ хайрлъя нам гэх мэтээр олон тасарч байсан боловч цаг хугацааны шалгуураар АН гэсэн ганц төвлөрөл нь үлдсэн.
2004 оны эхээр тэрээр “Сонгуульд Ардчилсан нам намын даргагүй ороод ялалт байгуулахыг нь харъя” хэмээн орон даяар заналтайгаар зараллаа. Дөнгөж дараахан нь Зоригийг алсан этгээдийг Монголын эрэлхэг хөвүүд Францаас баривчлан авчирав. Эндээс маш тодорхой болсон зүйл гэвэл Ардчилсан намын дарга Энхсайхан захиалан байж Зоригийг алуулсан ба гүйцэтгэгч нь Франц руу оргоод алга болсон Энхбат аж. Хууль зүй Дотоод хэргийн сайд баривчилгааг зохион байгуулж удирдаад энэ гавъяагаа мөнхлөхийн тулд ард түмэндээ “улсын нууцыг” задлаж буй хэрэг гэж хэн ч дүгнэхүйц. Ер нь Зоригийг хөнөөсөн явдлын захиагч, гүйцэтгэгчийг комоор нь илрүүлчихээд, ажиллагаа дуусаагүй байхад тун тэсгэл алдан ард түмэндээ тайлагнаж буй аж.
Популизм бол аль ч улс орныг хорлон сүйтгэгч үзэл бодол, үйлдэл юм. Хөгжлийг саатуулан зогсоох төдийгүй арагш ухраадаг популизмаас илүү хүчин зүйл гэвэл дайн л байх. Гэвч дайн сүйрүүлдэг авч дараа нь нийгэм эрүүл саруул байвал дорохноо эргэж сэргэж болдгийг дайны маргаашийн Герман, Япон харуулсан. Нийгэм эрүүл ухаантай байгаад ч ганц нэг цоорсон популист хүртэл улс орноо хэрхэн дангаараа хорлож болдгийг доорхи жишээ харуулж байна. Улс төр нь тэр чигээрээ популизм болсон, иргэд нь,улс төрийн намууд нь, төр засаг нь популизмаар өрсөлдөн сагах Монголын нийгэм энэхүү хорлон сүйтгэлээсээ гарч дөнгөх үү?!?
Хүнд ноогдох гурилын хэрэглээ байнга тогтмол байгаа боловч 1990 онд худалдаалагдаж буй 2-р гурилын хэрэглээ 80 хувийг нь эзэлж байсан бол одоо дээд гурилын хэрэглээ 80 хувь болсон байна. Монгол улсын хилээр 60 мянга орчим нэр төрлийн бараа импортоор орж ирж буйн үлэмж олон нь хүнсний бүтээгдэхүүн юм. Хүнсний нэр төрөл олширсноос гадна чанар эрс дээшилж витамин, амин дэм, чихэрлэг их болсноор хэдийгээр тоон судалгаа байхгүй ч залуучуудын өндөр, жин нэмэгдсэн нь нүдэнд харагдана. Хүнсний зохисгүй хэрэглээнээс болж 35-аас дээш насны хүмүүсийн хэт таргалалт, жингийн хэтрэлт 63 хувьд хүрч байна.
