Д.Билгүүн
Параад ба жагсаал

Жагсаал цуглааныг нүдээ бүлтэртэл гоёод энхтайванч уриа лоозон хадаан цаасан цэцэг барьж, энхрий хайрт нам засаг хийгээд интернациональч үзэлдээ үнэнч, эрхэм удирдагч нартаа хайртайгаа илэрхийлэх явдал хэмээн үздэг байлаа. Нэг талаар хүйтэнд хайрагдаж, халуунд халах явдалгүй удирдагч нараа харж хөөрөх нөгөө талаар удирдагчид нь өөрийг нь харан баясаж буй ард олноо халиан гар даллаж сэтгэлийн таашаал эдэлдэг сайхан жагсаал байжээ. Харин ардчилсан хувьсгалаас хойш жагсаал цуглаан эсэргүүцлийн шинж чанартай болсон юм. Ардчилсан хувьсгалын жагсаалд оролцогчид дарамт шахалт, айдас хүйдэс дунд хүний эрх, улс төрийн эрх чөлөөний төлөө эвлэлдэн нэгджээ. Хэдий “амьдрал нь жигдэрсэн” нөхөд байсан ч эвлэлдэн нэгдэх шалтгаан нь тэр байж. Ийм язгуур эрх ашиг хүн бүрт байсан хойно зуун мянгуулаа эв саналаа нэгтгэн дарангуйлагчдыг айлгаж дөнгөжээ. За энэ хүн бүр мэддэг түүх болохоор ингээд орхиё.


Нэр ба сүр

2000 он гарч монголчууд шинэ зуунтай золгохын зэрэгцээ жагсаал цуглааны шинэ хэлбэртэй танилцав. Иргэд үндсэн эрх ашгийнхаа төлөө өөрийн хүслээр эвлэлдэн нэгдэх бус харин өөрөө ард түмнийг төлөөлөх эрхтэй гэж бодсон нэг этгээд бидний өмнөөс шаардлага тавьж бидэнд чухам юу дутагдаж байгааг бодож олоод биднийг жагсаал цуглаандаа идэвхтэй оролцохыг уриалах болжээ. Ард түмнийг төлөөлөх эрхтэй нөхөд Батзандан, Занаа, Бум-Ялагч, Арслан, Магнай, Бат-Ялалт гэх мэт сүрлэг нэртэй байдаг нь хувь заяаны тохиол юм биз ээ. Тэдний жагсаал цуглаан олон түмний анхаарлыг төдийлөн татахгүй байлаа ч шинэ шинэ шахалт шаардлага бодож олон тасралтгүй тэмцсээр ирсэн нь гагцхүү хувийн эрх ашиг, нэр төр, алдар гавьяагаар тайлбарлагдаж магадгүй юм.

Баасан тэгээд сураггүй...

Хэдэн хөгшин цуглуулаад тэмцдэг, олноо “Баасан авгай” гэж алдаршсан нэгэн эхэндээ байрны оршин суугчдыг цуглуулж барилгын компаниудтай тулж иргэд, компани хоёрыг зөвшилцүүлэн тэмцэлийн замаа эхэлжээ. Улмаар уур цухлаа төрийн албан хаагчдад гаргах дуртай цаг завтай настайчуудын тэтгэврийг өсгөж өгнө хэмээн жагсаал зохион байгуулж, төрд элдэв шаардлага хүргүүлэх болсон билээ. Үүнд хөгшид нэлээд цугларч мань тэмцэгч ч урам орсон бололтой. Тэмцэл даамжирсаар төрийн мэдэлд байдаг Ахмадын холбооны байрыг авахаар сэтгэл шулуудав. Нийслэлийн өмчийн уг байшинг ашиглах боломжгүй гэдгийг мэргэжлийн байгууллага тогтоож суурин дээр нь өөр барилга барихаар шийдвэрлэсэн ч Млнголын төр Баасан гуайн өмнө хүчгүйдэж гар хүрч чадалгүй хэдэн жилийн нүүр үзэж хотын төвд нэг балгас оршсоор байлаа. Баасан гуай нурсан барилга дотор хөгшчүүл аваачин гал түлж конторлоод авсан. Тэрбээр “Энэ байшинд төрийн сүлд дуулал бичигдсэн, Цогт тайж кино хийгдсэн, анхны хотын захиргаа болон паспортын хэлтэс байсан түүхтэй байр. Тиймээс хөгшчүүл гэгээн сайхан дурсамжаа эрх мэдэлтнүүдээр нураалгахгүй хойч үедээ үлдээхийн төлөө зургаан жил маш сайн манаж байна” хэмээн хэвлэлээр ярьж байлаа. Гэвч ингэж хэлнээсээ зургаахан сарын дараа “Одоо би яахав дээ. Нийслэл өмчөө мэдэж байгаа юм байлгүй” гэсэн шүү юм яриад нураалгасан юм. Зургаан жилийн турш үргэлжилсэн тэмцэлийг нь чухам юу зогсоосон юм бол? Ямартай ч өдгөө Баасан гуай Ардчилсан холбооноос өгсөн байранд амьдарч, Хууль зүйн их сургуульд оюутан болоод жагсаал цуглааны магнайд үзэгдэлгүй нэлээд удлаа. 

Үргэлжлэлийн уншихыг хүсвэл энд дар